W. Szatkowski

Ungra Kalendarz Warszawski Popularno-Naukowy na rok zwyczajny 1909, który ma 365 dni.

 

Pytanie to zadaje sobie wielu wybitnych działaczy, komentując w najdrobniejszych szczegółach obecne położenie polityczne. Wrzenie na Bałkanach, rewolucje w Maroko i Persji, zbrojenie się Turcji, izolacja Niemiec, wreszcie potężny sojusz Rosji z Anglią tak zaprzątnęły gabinety dyplomatyczne a umysły drażliwe do tego stopnia zaniepokoiły, że każdy świeży telegram, każda nowa wieść jest przedmiotem badań i stawianiem horoskopów na przyszłość. Rachuby jednak, nawet najzdolniejszych dyplomatów, bywają zawodne i to co dziś wydaje się dobrem, jutro może być złem, i przeciwnie. Na dowód przytoczę wojnę rosyjsko-japońską.

Niemcy, dla których sojusz rosyjsko-francuski był i jest wielce niewygodnym, radzi byli z wynikłej wojny na Wschodzie, liczyli bowiem, ze to Rosję osłabi na długi szereg lat militarnie i materialnie. Sądzili, że Germania będzie mogą swobodnie rozwijać swoje plany zaborcze, nie obawiając się zupełnie inwazji wojennej ze strony innych mocarstw, a szczególnie Rosji i Francji.

Rachuby te jednakże okazały się mylnymi!. Rosja pomimo ciężkiego przesilenia wojennego i krajowego, nie tylko nie upadła na duchu, ale się odrodziła. Rzekoma klęska stała się dla nie zbawienna, bo kolos ten odżył, odmłodził się, siły swe pokrzepił i wstąpił na drogę reform, która już dziś inne wskazuje horyzonty. Francja okazała się wierną sojuszniczką i ile mogła, przychodziła z pomocą swej aliantce, wreszcie zawarty świeżo sojusz z Anglią, dał tak silne podstawy państwu rosyjskiemu, że Niemcy zmuszone zostały tak jak dawniej liczyć się z potęgą, która w chwili krytycznej dzięki sprzymierzeńcom zaszachować może sąsiada z trzech stroni to takimi siłami, jakimi dotąd żadna wojna prowadzona nie była.

Pokój zatem zbrojny, o którym cesarz Wilhelm tylekrotnie mówił i nim chełpił się, można określić słowami: „Chciałbym się bić, ale – nie mogę, bo dostałbym po skórze!...”

Żadne wreszcie państwo i tak nie wierzyło w to, że ów pokój zbrojny był szczerym; wiemy bowiem, że polityka musi być realną i platonizm w niej nie gra żadnej roli. Niemcy chciały być potężne nie dlatego, aby w Kamerunie pikelhaubą imponować, ale dla wyższych celów, które w przyszłości pragnęły i pragną przeprowadzić.

Nie jest sekretem, że rozbudzona wszechniemieckość to partia, którą w najbliższej przyszłości Niemcy pragną rozegrać, zgarniając co się da z państwa Habsburgów pod swoje skrzydła opiekuńcze. Silne placówki niemieckie w Czechach, Morawii, Śląsku austriackim, w Galicji, na Bukownie, w Królestwie Polskim i Finlandii, wskazują dowodnie robotę celową Niemiec, które trud ten ponoszą wcale nie na rzecz państw ościennych.

A alians niemiecko-austriacko-włoski?

Alians aliansem, a interes interesem. Włochy jak uzyskają z powrotem Triest i jeszcze jaki ekwiwalencik terytorialny, to nie zatroszczą się nawet o to, co Hohenzolerny z Habsurgami będą robili.

Tylko ta Rosja!...

Ona wprawdzie nie ma obowiązków opiekować się Habsburgami, jako członkami trójprzymierza, ale może stanąć w obronie Słowian, których jest więcej w Austrii, aniżeli Niemców.

Oto szkopuł, z którym trzeba było się przecież załatwić. Wojna z Japonią tak jakoś dla Niemiec gładko poszła, a tu jak grom z pogodnego nieba spadł alians rosyjsko-angielski i plany znowu się pokrzyżowały. Z drugiej strony, Niemcy już się prawie nie liczyły z Francją, nazywały ją krajem martwmy z narodem na wymarciu. Tymczasem ta Francja dominujące zajmuje stanowisko w koncercie europejskim i nie pozwala nikomu wietrzyć w polityce kolonialnej, przeciwnie, paraliżuje nawet plany Niemiec na każdym kroku.

Najwięcej jednak kłopotu sprawia im Anglia. Już Niemcy byli tak dobrze z Turcją, dzięki której utrudniali politykę Rosji na Wschodzie, oraz interesy kolonialne Anglii; już dzięki zainicjowanej Kolei Bagdadzkiej usiłowano żelaznym łańcuchem połączyć Wschód z Zachodem i na olbrzymiej tej przestrzeni zająć potężne stanowisko, a tu nagły i niespodziewany sojusz wszystko w niwecz obraca.

Piekielna robota, której skutków dyplomacja niemiecka nie przewidziała. Teraz Kolej Bagdadzka wprawdzie odegra potężną rolę, ale nie na korzyść Niemiec! Turcja, ta wierna towarzyszka przyjaciół berlińskich, widząc od czasu do czasu płynące statki pod banderą angielską na Bosforze, musi się liczć z królem oceanów. Szabelka niemiecka wobec morskich paszcz armatnich, to zbyt słaba broń dla odparcia ciosów, jakie na państwo Ottomańskie w razie inwazji wojennej spaść mogą. Turcja o tym wie, nie mogąc jednak liczyć na bezpieczny parawan niemiecki, szuka ratunku w głębinach Azji i o paraliżowaniu koncertu europejskiego ani myśli. Widzimy zatem, że rachuby dyplomacji niemieckiej, co do osłabienia Rosji przez wojnę japońską, nie tylko były mylne, ale przez zbytnią śmiałość w wykonaniu swych planów, szorstkość w traktowaniu niektórych spraw dyplomatycznych, zbytnią pewność siebie, skłoniły mocarstwa do usunięcia się od towarzysza, który szeroko rozprawiając o swej kulturze, w polityce nie zawsze kulturalnie postępował.

Zbrojenie się Niemiec dla utrzymania w Europie pokoju, zainicjowane przez Bismarcka, stało się znowu dla nich samych zabójcze. Dopóki germanie spokojnie siedzieli, nikt na nich nie zwracał zbyt wielkiej uwagi i w ten sposób rośli w potęgę. Gdy jednak po wojnie duńskiej, austriackiej i francuskiej, oślepieni powodzeniem, chcieli Europie bronią imponować i zbroić się coraz bardziej, wówczas na wszelką och robotę poczęto patrzeć z niedowierzaniem a inne mocarstwa nie zasypiając sprawy, również zaczęły się w broń zaopatrywać. Stało się, co się stać miało; akcja wywołała kontrakcję i to skierowaną przeciw mocarstwu najwięcej szczękającemu bronią…

Wówczas to, z konieczności wywołanej polityką militarną, podniesiono we wszystkich państwach znacznie podatki, aby mieć na zawołanie znaczniejsze kwoty na budżet ogólny, i aby było z czego czerpać na cele wojenne.

Gospodarka państwowa we wszystkich krajach inne przybrała formy, kolosalne wpływy skarbowe przeznaczać poczęto w większej części na powiększenie liczby wojska, nową broń, fortece, forty, flotę, koleje żelazne, jednym słowem na wszystko, co ma związek z militaryzmem. Zdawało się, że lada dzień wybuchnie olbrzymia wojna. Postrach ten surmy wojennej sztucznie podtrzymywali Niemcy swoim nieustannym zbrojeniem się.

Ciekawym jest zestawienie ogólnego budżetu państw i wydatków na cele wojenne ostatnich czasów co jedynie wywołało gwałtowne zbrojenie się Niemiec.

Rosja w budżecie swoim posiada: 5 miliardów i 176 milionów rubli, budżet wojenny zaś wynosi 957 milionów rubli. Armia liczy 5 milionów żołnierzy. Rosja rozporządza najpoważniejszym budżetem ogólnym i wojennym oraz posiada najliczniejsza armię. W drugim rzędzie idzie Wielka Brytania z budżetem ogólnym 4 miliardy i 611 milionów, budżetem wojennym 917 miliardów, żołnierzy zaś utrzymuje tylko 950 000. Za to posiada najliczniejszą i najsilniejszą flotę wojenną. Niemcy posiadają tylko 2 miliardy i 536 milionów budżetu ogólnego, a 807 miliardów budżetu wojennego, utrzymują 4 i pół miliona żołnierzy. Francja z 3 miliardami i 600 milionowym budżetem ogólnym, przeznacza na budżet wojenny 679 milionów rubli, utrzymuje 3 miliony żołnierzy. Stany Zjednoczone mają 3 miliardy i 229 milionów budżetu ogólnego i posiadają 9 milionową armię, na którą składają się wszystkie Stany Zjednoczone Ameryki. Dalej idą:

Oto budżet państw w stanie normalnym. Inaczej jednak przestawia się w stanie wojennym, gdzie nadzwyczajne kredyty w grę wchodzą. Wobec olbrzymiej armii, koszt utrzymania jej bywa olbrzymi. Kosztowne urządzenia wojenne, okręty, broń, amunicja, balony, telegraf, poczta gołębia – pewnie, że w czasie bitew odgrywają kolosalną rolę, jednakże wyżywienie armii i zaopatrzenie jej potrzeb, najważniejszym jest w obecnym prowadzeniu bitew. Państwo posiadające wzorowo zorganizowaną intendenturę, pewniejszym może być zwycięstwa, od liczebnie silniejszego przeciwnika, lepiej nawet uzbrojonego.

Wyobraźmy sobie kilkumilionową armię, rozrzuconą na olbrzymiej przestrzeni. Armia taka niewątpliwie jest silną i dzielną, ale wtenczas, gdy posiada dostateczną ilość żywności, i to dostarczonej we właściwym czasie. Inaczej się jednak dziej, gdy wskutek złej organizacji, braku ilości podwód, itp. żywność za późno przychodzi, lub wcale nie znajduje swego pułku!... Głodny żołnierz, źle ubrany, zapomniany, bardzo rychło demoralizuje się i przestaje być karnym, traci on animusz i zamiast korków zaczepnych, skłonny jest raczej do cofania się, a nawet dezercji.

Dlatego to dzisiaj mocarstwa tak wielki nacisk kładą na intendenturę, bo wiedzą, że w przyszłych, masowych wojnach, w pierwszym rzędzie intendentura rozgrywać będzie zwycięstwo.

Teraz wiedząc jakimi budżetami ogólnymi i wojskowymi oraz jaką liczbą wojsk dysponują państwa, możemy postawić pytanie, czy będzie i czy możliwa jest wojna europejska?

Odpowiedź na to pytanie jest prosta: Wojny takiej być nie może, ponieważ wobec nadzwyczajnych uzbrojeń państwa, przewidywanego nadto zastosowania do operacji wojennych nowych wynalazków, jak balony do kierowania, automobile, koleje jednoszynowe, telegraf bez drutu, poczta gołębia itd., a co najważniejsze, olbrzymie armie kilkumilionowe w grę wchodzące, doprowadziłyby do tego, że wojna taka zrujnowałaby doszczętnie nawet najbogatsze państwo i zamiast zwycięstwa – przyniosłaby, nawet w najpomyślniejszych inwazjach, jako korzyść – głód, nędzę, zarazę, ruinę ekonomiczną, a co za tym idzie – ogólną rewolucję.

Tego żadne państwo życzyć sobie nie może, i do tego nie dąży.

To jest przyczyną, że dyplomacje tak skrzętnie zapobiegają nieporozumieniu, aby nie wywołać wojny zbiorowej, wojny przyszłości, bo walka taka zamiast popchnąć cywilizację naprzód, cofnęłaby ją wstecz, a nawet mogłaby ludzkość popchnąć na drogę dawnego barbaryzmu, który przed kilkuset laty jeszcze kwitł w Europie i tamował drogi oświacie i spokojnej pracy ekonomicznej.

Dlatego humaniści pracują tak gorąco na zniesieniem w ogóle wojen, dlatego co roku odbywają się konferencje w Hadze, rozstrzygające spory międzypaństwowe, dlatego tak pożądanym jest, jeśli nie powszechne rozbrojenie armii lądowych i morskich, to przynajmniej powstrzymanie mocarstw od dalszego zbrojenia się, które wyczerpuje skarby i zmusza rządy do przeznaczania pieniędzy na broń, w chwili, gdy te mogłyby z większym pożytkiem być zużyte na cele ekonomiczne i oświaty.

Przepowiadana w przyszłości wojna dwóch ras: germańskiej i słowiańskiej, może kiedyś oczywiście nastąpić. Jeżeli jednak to się stanie, nie będzie ona miała znaczenia ogólnoeuropejskiego. Będzie to niezawodnie walka zacięta, krwawa, straszna, lecz krótkotrwała i terytorialna. Nie zniszczy ona narodów, przeciwnie ureguluje jedynie anormalne stosunki, których, jak dotąd, dyplomacja na właściwą drogę, sprowadzić nie zdołała. Miejmy jednak nadzieję, że do tej smutnej ostateczności nie przyjdzie i sprawy tak się uregulują, że bez użycia broni, a drogą ludzkości wywalczymy sobie poszanowanie, które słowiaństwu od dawna się należy. W walce tej bronią powinna być oświata, armatami – humanizm, fortecą –prawo człowieka.

Wobec tak potężnej broni, nie można będzie nawet mówić i wojnie europejskiej, ale aby tego doczekać o dokonać, miliardy wydawane na broń, należałoby dawać na oświatę i szkoły. Rozumieją to politycy, wiedzą bowiem, że Grecja wówczas była najsilniejszą, gdy ster władzy znajdował się w rękach humanistów. I dziś, w kierunku szerzenia oświaty i cnót obywatelskich, prowadzone są kampanie namiętne, walki potężne, mające poparcie zarówno u władz, jak i szerokich mas społecznych. Liczyć zatem należy, że w niedalekiej przyszłości walki krwawe przejdą do historii, ustępując miejsca walkom ducha. Wówczas człowiek dla człowieka nie będzie, jak obecnie, krwiożerczym tygrysem, lecz miłującym bratem, współczującym doli i niedoli towarzyszem.

 

PS. Autor tego eseju Wincenty Szatkowski był dziennikarzem, redaktorem i wydawcą "Kuriera Kaliskiego".

---

tagi: opinie  ekspert  prognostyka 

	ewa-rembikowska
	18 grudnia 2020 10:34

24     2340    11 zaloguj sie by polubić