Wiosna to niebezpieczna pora, zwłaszcza gdy łączy się z wrzeniem rewolucyjnym. Konsekwencją Wiosny Ludów w Cesarstwie Austriackim była dymisja kanclerza Klemensa Metternicha, abdykacja cesarza specjalnej troski Ferdynanda I, wstąpienie na tron 18 letniego Franciszka Józefa oraz ogólny zamęt w monarchii. Młodemu władcy stopniowo udało się uspokoić sytuację w większości krajów cesarstwa. Najgorzej działo się na Węgrzech. W kwietniu 1849 roku po kilku imponujących zwycięstwach powstańców ogłoszono niepodległość Węgier i detronizację Habsburgów. Wówczas na prośbę młodego cesarza wkroczyły do zbuntowanego kraju wojska cara Mikołaja I. W odwecie pospadały głowy rewolucjonistów.

Wojna generuje koszty. Z jednej strony trzeba pokrywać wydatki na armię i jej zwiększone zapotrzebowanie na akcesoria militarne, z drugiej strony z terenów objętych działaniami zbrojnymi trudno zebrać podatki. A z tyłu czają się bankierzy. Wobec działań 1848 roku wszystkie papiery dłużne, publiczne i prywatne nagle straciły wiarygodność. Banki we Frankfurcie zaczęły żądać gotówki w celu dalszego dokonywania płatności z tytułu zapłaty odsetek od austriackich obligacji skarbowych.

Podczas wojny domowej Wiedeń musiał wysyłać srebro na prowincję, by utrzymać wiarę w wymienialność banknotów papierowych. Było to szczególnie ważne na Węgrzech, gdzie rząd powstańczy kierowany przez Lajosa Kossutha zaczął wydawać własne banknoty.

Wymiana banknotów została poważnie ograniczona. Maksymalna suma na osobę została ustalona na 25 guldenów, ogłoszono jednocześnie wymuszony kurs oraz wprowadzono krótsze godziny urzędowania na kas. Mimo starań banków rynek pieniężny został sparaliżowany. Srebrne monety znikały w tempie błyskawicznym a not papierowych nikt nie chciał, gdyż nie wierzył w możliwość wymiany. W końcu w Wiedniu zabrakło srebrnych monet, którymi rząd starał się regulować również swoje zobowiązania międzynarodowe.

Żołd oraz dostawy dla wojska regulowano na różne sposoby. Jednym z nich były „Salinenscheine” (obligacje solne) zabezpieczone na solankach Gmunden, Aussee i Hallein.

Głównymi wierzycielami państwa austriackiego w tym okresie był wiedeński banki Rotszylda oraz bank Arnstein & Eskeles, a także dom bankowy Georg’a Sina - Greka z pochodzenia. Poza tym pożyczek udzielały mniejsze, głównie żydowskie domy bankowe w Wiedniu, Pradze i Budapeszcie.

Na dodatek zachwiał się dom bankowy Arnstein & Eskeles. Bankructwo tego banku byłoby ostatecznym śmiertelnym ciosem dla austriackiego systemu kredytowego i walutowego, nie wspominając o szkodach politycznych, gdyż był on zaangażowany również w budowę linii kolejowej między Mediolanem a Como. Ostatecznie koło ratunkowe rzucili mu konkurenci – Rotszyld, Sina oraz ministerstwo finansów.

Wydarzenia z lat 1848–1949 nie tylko całkowicie opróżniły austriacki skarb, ale także poważnie utrudniły zaciągnięcie kredytu granicą. Nikt nie był zainteresowany zakupem austriackich obligacji.

A pieniądze były potrzebne natychmiast. Minister finansów przyparł do muru trzy domy bankowe (Rotszylda, Sina i Bidermanna) i zmusił je do wykupu obligacji w 1849 roku na sumę ok 15 milionów florenów. Manewr powtórzył w 1851 i rok później roku w podobnej wysokości. Dochody z tych papierów wartościowych zostały wykorzystane do spłaty odsetek z wcześniejszych obligacji na giełdzie w Amsterdamie, która pod koniec XVIII wieku stała się międzynarodowym centrum obrotu również tymi papierami dłużnymi. Problemy ze sprzedażą na tej giełdzie pociągały za sobą ogólną dewaluację kredytu na wszystkich innych giełdach. Dlatego każdy rząd dbał o to, by płynnie obsługiwać swe pożyczki w Amsterdamie.

Na giełdzie tamtejszej krążyły obligacje austriackie wyemitowane po 1820 roku. Miały one wyjątkowo długi okres spłaty i było ich bardzo dużo. W Amsterdamie obsługiwał je dom handlowy o nazwie Sichel. Rothschildowie wiedeńscy i fankfurtcy byli pośrednikami między tym domem a rządem austriackim. Proces obsługi obligacji był dość skomplikowany. Sichel w Amsterdamie dokonywał płatności odsetek. Każda obligacja oraz kupon odsetkowy miały swój indywidualny numer. Odsetki były płacone co miesiąc. Sichel po zapłacie odsetek wysyłał kupony do Wiednia do Ministerstwa Finansów, gdzie wykreślano je z rejestru. Pieniądze na zapłatę Sichel otrzymywał od Rotszylda we Frankfurcie w formie weksli płatnych w Amsterdamie, Augsburgu lub Frankfurcie. Z kolei Rotszyldowi co miesiąc zaliczkowało ministerstwo według sporządzonych prognoz, a na koniec miesiąca dostawało rozliczenie tejże zaliczki. Sichel wysyłał opłacone kupony w skrzynkach przez Frankfurt a odwrotną pocztą otrzymywał kolejne kupony do wypłaty przypadających na dany okres odsetek.

Austriackie Ministerstwo Finansów w 1849 r. postanowiło uprościć całą procedurę poprzez konwersję pożyczki . Pierwszym celem było uwiarygodnienie obligacji poprzez wprowadzenie gwarancji wypłaty w równowartości do srebrnego florena. Obligacje były wydane w czasie stosunkowo stabilnych warunków na rynku pieniężnym bez ustalonego równoważnika w solidnej walucie, przez co po wiosennych zawirowaniach straciły koło 20% wartości w stosunku do srebrnego florena.

Według ministra finansów Kraussa po konwersji powinno dojść do

1. Zwiększenia zaufania do austriackiego systemu kredytowego.

2. Podwyższenia wartość kuponów, a następnie obligacji, co jeszcze bardziej wzmocni kredyt Austrii.

3. Opóźnienia płatności w celu ratowania teraźniejszego budżetu.

4. Kurs waluty austriackiej i austriackie weksle wzrosną, co będzie miało pozytywny wpływ na gospodarkę austriacką, przez co zwiększą się dochody podatkowe.

Ministerstwo wysłało propozycje w tej sprawie do domu bankowego Rotszyldów we Frankfurcie, do banku Sichel w Amsterdamie oraz do Kriegera, który był konsulem Austrii w Holandii.

Prowizja przyznana wszystkim zaangażowanym w konwersję wyniosła 1/8% sumy wymienianych obligacji.

Nie obyło się bez komplikacji. Pośrednicy zwrócili uwagę Ministerstwu Finansów na fakt, że w Holandii nie wolno im było rozprowadzać obligacji, na które nie zapłacono tego podatku. Austriacki rząd zrobił wszystko, aby zaprzeczyć temu faktowi wymówką, że nie emitują nowych obligacji, a jedynie je konwertuje.

Okazało się również, że niektóre z tych starych pożyczek miały odsetki w wysokości 4%, inne w wysokości 5%, co doprowadziło do problemów z odsetkami od nowych obligacji.

Wiedeński dom Rotszyldów zażądał pisemnego oświadczenia Ministerstwa Finansów, że wszelka odpowiedzialność za naruszenie holenderskiego prawa spoczywa na rządzie austriackim, a domy bankowe, które się zajmują rozprowadzeniem obligacji, nie mogą w żaden sposób zostać obciążone jakimikolwiek ciężarami.

Cały czas problem stanowiło przesyłanie nowych obligacji. Ministerstwo Finansów uparło się na pocztę oraz własnych posłańców, co prowadziło do tego, że pośrednicy nieustająco dostawali zbyt mało obligacji na wymianę. Jednakże na prośbę domów bankowych, by obligację wysyłać przez frankfurcki dom Rotszyldów, który posiadał własny dział spedycyjny i jego posłańcy regularnie kursowali między Frankfurtem i Wiedniem spotkał się z odmową. Skorzystanie z systemu poczty wewnętrznej Rotszyldów byłoby bardziej ekonomiczne, niezawodne i szybsze, ale wobec uporu ministerstwa nic z tego nie wyszło.

W październiku 1851 r. konwersja została uznana za zamkniętą.

Konwersja oznaczała opóźnienie płatności i w jakiś sposób przyczyniła się do stabilizacji austriackiego kredytu i poprawiła reputację jego obligacji.

Obsługa konwersji dała klientom gwarancję, że obligacje austriackie były i są godne zaufania – mimo, że monarchia przeżywała chwile słabości.

Konwersja przyciągnęła klientów, którzy pojawiając się ze starymi obligacjami, kupionymi być może przez przodków, mogli się przekonać do ponownej inwestycji w nowe papiery wartościowe.

Ponadto został reaktywowany holenderski i belgijski rynek obligacji austriackich, co oznaczało, nowych klientów.

Działania te przyczyniły się do uwiarygodnienia rządu w oczach inwestorów zagranicznych, jednakże skarb państwa nadal był pusty. Aby zapewnić nieco luzu finansowego rząd ogłosił w 1854 roku tzw. pożyczkę krajową. Był to parapodatek. Obligacje musiał wykupić każdy obywatel i każda firma w wysokości proporcjonalnej do płaconego podatku. Kto nie zapłacił tego czekała egzekucja komornicza. Początkowo chodziło o kwotę 500 milionów guldenów rozłożoną na 4 lata. W końcu ściągnięto z podatników 611 milionów guldenów, co wyszło na jaw, gdy Piemont po aneksji Lombardii miał przejąć część długu publicznego Austrii i zażądał od Napoleona III, wyznaczonego na arbitra, dostarczenia informacji o jego wysokości i charakterze. Wówczas okazało się, że obligacje, które rzekomo sprzedano za granicę, jednak rozprowadzone zostały w kraju.

Bank Sina poza częścią przymusową wykupił „dobrowolnie” dodatkowo 5 milionów guldenów krajowej pożyczki.

Georg Sina starał się umieścić część obligacji na giełdach zagranicznych. Zaprosił swoich zagranicznych partnerów biznesowych do udziału w subskrypcji . Bankierzy musieli zdeponować depozyt na zabezpieczenie. Pod koniec 1855 roku Sina powiadomił Ministerstwo Finansów, że jeden z jego kontrahentów, bank w Antwerpii Havenith, zrezygnował z dalszego udziału w zakupie obligacji, prosząc o wsparcie na niwie politycznej. Ale Ministerstwo wyraziło brak zainteresowania takimi działaniami.

Sina nie mógł odmówić służby, której żądano od niego w tak trudnych czasach: jego bogactwo opierało się na interesach z państwem, którego był głównym dostawcą. Państwo dało mu przywileje i monopole, gwarancje kredytowe i odsetkowe, od niego w końcu kupił dużą część swojej własności ziemskiej. Duża część jego aktywów składała się z nieruchomości w Austrii i obligacji tego państwa lub jego własnych przedsiębiorstw prywatnych. Musiał brnąć, w nadziei, że sytuacja kiedyś się poprawi a on odzyska to co stracił. Oczywiście tak też się stało.

Ze względu na trudną sytuację finansową budżetu rząd austriacki na przełomie lat 1854/1855 sprzedał linię kolejową z Bodenbach przez Brno (Brno, Czechy) do Ołomuńca (Ołomuniec, Czechy), linię z Szeged na Węgrzech do Marchegg koło Wiednia.

Oprócz domu bankowego Sina nabywcami w zakup linii kolejowej zaangażował się dom bankowy Arnstein i Eskeles oraz Societe Generale de Credit Mobilier.

No cóż, tym razem jeszcze bankierzy uznali, że bardziej im po drodze z monarchią i młodziutkim cesarzem.

A my możemy tylko zgadywać, czy Franciszek Józef cokolwiek rozumiał z podjętych działań naprawczych wobec finansów monarchii, czy dał po prostu wolną rękę fachowcom?

---

tagi: finanse  bankierzy  franciszek józef  wiosna ludów  austro-węgry 

	ewa-rembikowska
	19 lipca 2019 23:42

42     2287    11 zaloguj sie by polubić