Baron Hirsch był pilnym obserwatorem wydarzeń na świecie. Analizował je, wyciągał wnioski i przekładał na przedsięwzięcia biznesowe nawet wówczas, gdy kryły się za szyldem filantropii.

W dniu 1 maja 1876 roku prezydent Argentyny Avellaneda ogłosił program imigracyjny w celu zagospodarowania leżącej odłogiem ziemi. Uchwalono „Prawo imigracyjne i kolonizacyjne”, które nie zawierało żadnych ograniczeń w zakresie wyznania religijnego potencjalnych  osadników.

W tym samym czasie na świecie żyło prawie 8 mln Żydów. Największe ich skupisko znajdowało się we wschodniej części Europy. Diaspora w Rosji liczyła koło 5 mln dusz.

Zimie roku 1880 towarzyszyło załamanie przemysłowe oraz nieurodzaj. W europejskiej części Rosji przymrozki zniszczyły zasiewy. W mieście nie było pracy, na wsi zapanował głód, ceny rosły,  lichwiarze naciskali na zwrot pożyczek. Sfrustrowani ludzie szukali winnego, na którym mogliby rozładować swój gniew. Sytuacja była bardzo napięta, potrzebny był tylko zapalnik.

W marcu 1881 roku w wyniku zamachu terrorystycznego zginął car Aleksander II. Prasa prawdopodobnie w uzgodnieniu z ochraną jako centralną współsprawczynię  dramatu wskazała Hesię Helfman oraz stojących za jej plecami prowokatorów żydowskich.

W miesiąc później doszło do pierwszego pogromu w Jelizawietgradzie na Ukrainie. Tłum splądrował sklepy i karczmy żydowskie. To był dopiero początek. W Kijowie 26 kwietnia tłuszcza przypuściła szturm na co najmniej tysiąc sklepów i domostw. Byli zabici i ranni. Fala pogromów rozlała się po Ukrainie. 

15 maja 1882 roku minister spraw wewnętrznych Rosji Mikołaj Ignatjew wniósł a car Aleksander III zatwierdził „Tymczasowe regulacje dotyczące Żydów”, zwane również jako „Prawa majowe”.

Akt był krótki. Miał tylko cztery paragrafy o następującej treści:

1/  W formie środka tymczasowego, oraz do kiedy nie nastąpi zasadnicza rewizja ich statusu prawnego, dekretuje się, że Żydom zakazane jest osiedlanie się poza miastami i przedmieściami. Dopuszcza się wyjątek jedynie w przypadku żydowskich kolonii rolniczych.
2/ Czasowo zakazuje się udzielania Żydom hipoteki na nieruchomości oraz rejestrowania Żydów jako najemców nieruchomości umieszczonych poza miastem i przedmieściami; jak również udzielania Żydom pełnomocnictwa do zarządzania i dysponowania takimi nieruchomościami.
3/ Zakazuje się Żydom prowadzenia działalności gospodarczej w niedziele oraz w dni głównych świąt chrześcijańskich; istniejące regulacje dotyczące zamknięcia miejsc i punktów usługowych należących do chrześcijan w te dni stosują się również wobec Żydów.
4/  Środki wyszczególnione w paragrafach 1, 2 i 3 stosuje się wyłącznie do administracji na terenie Strefy osiedlenia Żydów.
Ignatiew wystąpił także publicznie za emigracją Żydów z Rosji.

Później sukcesywnie wprowadzano inne ograniczenia prawne. Dotyczyły one osiedlania się Żydów w Rosji, zawierania małżeństw, podatków, obowiązkowej służby wojskowej. Ograniczono handel wódką wobec monopolizacji przez państwo produkcji spirytusu. Zamknięcie społeczności żydowskiej w gettach ograniczyło jej rynek zbytu. Drobne rzemiosło i  drobny handel marniał. Społeczność żydowska popadła w nędzę.

W sytuacji tej baron Hirsch zobaczył potencjał biznesowy i polityczny.

Uczynił pierwszą próbę założenia kolonii żydowskiej w USA. W 1882 roku zakupił w New-Jersey w hrabstwie May, 5000 akrów ziemi i rozkolonizował ją między żydów z Rosji. Osadnicy zajęli się głównie ogrodnictwem. Każdy emigrant otrzymał 14 akrów ziemi wartości 15 funtów szterlingów za akr. Z tej powierzchni 4 akry wydzielono na uprawę malin, 3 – porzeczek, 1 – borówek, 1 truskawek, 2- zasiew trawy, 3 – ziemniaki. Zbiór dawał średnio 500-600 funtów, co przy dobrych cenach owoców przynosiło 50% zysku. Problemem był brak zajęcia zimą. Ogółem założono 200 gospodarstw, w których mieszkało 660 osadników, z czego 200 to właściciele-mężczyźni, 460 – kobiety i dzieci.

Finansista chcąc się przekonać, czy Żydzi z Cesarstwa i Królestwa są materiałem podatnym do kolonizacji wysłał swojego przedstawiciela na rekonesans do Rosji.  Arnold White był angielskim posłem do parlamentu i miał zbadać, czy rząd oraz sama społeczność żydowska jest zainteresowana emigracją. Poseł White po odwiedzeniu różnych miejsc ocenił, że ludności zdrowej i mogącej sprostać trudom dalekiej podróży a potem pracy jest koło miliona.

Rząd rosyjski był zainteresowany tym, by z Rosji wyjechało 3 miliony żydów z ciągu 12 lat. By usprawnić ten proces rząd zgodził się na wydawanie bezpłatnych zezwoleń na wyjazd oraz na zwolnienie emigrantów ze służby wojskowej.

Baron Hirsch w związku z tym założył w 1891 roku Żydowskie Towarzystwo Kolonizacyjne (The Jewish Colonization Association) w Londynie  w formie spółki akcyjnej z kapitałem 2 mln funtów szterligów podzielonych na 20 tys. akcji. Głównym akcjonariuszem był Maurycy Hirsch (19 990 akcji), do którego ze względów propagandowych zakupując symbolicznie po 1-2 akcje dołączyli baron Rotschild,  Julian Goldschmidt, Ernest Józef Cassel, F. D . Monata, S. H. Goldschmidt, Salomon Reinach i Benjamin Ludwik Cohen.

Cele Towarzystwa określono jako nabywanie od osób prywatnych, kompanii, rządów stosownych terytoriów lub gruntów, zajmowanie się wszelkimi operacjami handlowymi i przemysłowymi, mogącymi ułatwić zadanie Towarzystwu. Wszystkie dochody organizacji miały zostać przeznaczone na cele statutowe.

Komisja wysłana przez barona Hirscha do Argentyny rekomendowała zakup ziemi leżącej na terytorium Grand Chaco. Powodów było kilka. Eksperci uznali, że tamtejsza ziemia jest równie dobra do uprawy zboża jak chowu bydła. Gleba nie wymagała wiele pracy, by wydać pierwszy plon. Nie trzeba było jej karczować, ani usuwać kamieni. Krajobraz przedstawiał łagodnie falujące równiny, zasłane gęstym kobiercem traw, które  przecinały dającymi dla bydła ocienienie małe zagajniki.

W założeniach Towarzystwa Kolonizacyjnego Grand Chaco miało stać się w perspektywie kilkunastu lat stanem niezależnym, posiadającym własny rząd, parlament, finanse, wszystko w granicach konstytucji argentyńskiej. Na początek administrację miał sprawować zarząd Towarzystwa, którego statut upoważniał do  zakupu gruntu, poddzierżawy, prac kultywacyjnych, wyznaczania i budowy sieci komunikacyjnej oraz całej infrastruktury niezbędnej do osiedlenia się kolonistów i późniejszego efektywnego gospodarowania oraz bogobojnego życia. Towarzystwo miało zająć się również spedycją wszystkiego, co niezbędne do pierwszego zagospodarowania się, a więc ziarna do siewu, bydła, sprzętu rolniczego. W pierwszym roku postanowiono osiedlić nie więcej jak 3 tysiące rodzin.

Aby skuteczniej pokierować ruchem emigracyjnym w 1892 r. w Petersburgu został otwarty oddział Żydowskiego Towarzystwa Kolonizacyjnego, kierowany przez barona Horacego Gunzburga.

Takie były plany.

W 1930 roku ponad 20 tys. kolonistów uprawiało około 500 tys. ha ziemi. Połowa areału była wykupioną własnością osadników. 

Podstawowa działalność wszystkich wsi/kibuców koncentrowała  się na produktach rolnych, hodowli bydła i przemyśle mleczarskim, przechowywaniu mrożonego mięsa w chłodniach.
Zaczęto rozwijać spółdzielczy handel wiejski - zaopatrzenie i zbyt produktów rolnych oraz wszelkich przedmiotów niezbędnych do codziennego życia. W koloniach pojawiły się synagogi,  szpitale, szkoły, biblioteki, cmentarze i domy kultury utrzymywane przez wspólnoty.

Po II wojnie światowej nastąpił masowy exodus ludności do miast oraz za granicę, głównie do Stanów Zjednoczonych. Koło roku 1960 w koloniach pozostało koło 8 tys. potomków emigrantów.

Po śmierci barona Hirscha w 1896 roku kierownictwo Towarzystwa przejęła 11 osobowa rada. Zakres działania został wzbogacony o cele związane z oświatą, wsparciem rzemiosła, spółdzielczości i samopomocowych instytucji finansowych szczególnie na Ukrainie, Galicji, Besarabii i Transylwanii.

Żydowskie Stowarzyszenie Kolonizacyjne działa do dziś. Organizacja ma siedzibę dalej w Londynie . Na jej czele stoi prezydent (obecnie Stephen Waley Cohen) i 12-osobowa rada z przedstawicielami z Europy, Stanów Zjednoczonych i Izraela.

---

tagi: baron hirsch  żydowskie towarzystwo kolonizacyjne  emigracja żydów z rosji  kolonizacja argentyny 

	ewa-rembikowska
	13 października 2019 22:25

13     1455    6 zaloguj sie by polubić