Między 1867 a 1880 rokiem przez rządy cesarstwa Autro-Węgierskiego przewinęło się 7 ministrów skarbu. Julian Dunajewski - profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego - był ósmy w kolejności. Musiał zmierzyć się z deficytem budżetowym sięgającym 12,7 miliona guldenów. Odczuwano jeszcze skutki krachu na giełdzie wiedeńskiej w 1873 roku. Do tego dochodziły obciążenia związane z okupacją Bośni I Hercegowiny. 

Profesor zdawał sobie sprawę z tego, że ministerstwo skarbu zawsze było granatem z wyjętą zawleczką. Od początku rządów cesarza Franciszka Józefa finanse były w nieustającym kryzysie, ratowanym przez bankierów. Żaden z ministrów finansów nie stworzył spójnej polityki finansowej, nie zaproponował planu ratunkowego dla chaotycznie zaciąganych kredytów. Rozchód nie chciał żyć w zgodzie z przychodem. Nikt nie chciał słyszeć o ograniczeniu wydatków swojego resortu. 

Więc niby dlaczego Dunajewskiemu miało się udać? Niemcy byli przerażeni, że przedstawiciel „polnische Wirtschaft” jeszcze bardziej zdemoluje finanse. Cesarz miał nadzieję, że Dunajewski „uprości” je i „wzmoże”.

Nowy szef finansów urzędowanie rozpoczął od powołania urzędników i wyłonienia prezydium ministerstwa. Na radców powołał prawnika Witolda Korytowskiego i docenta statystyki Habdanka Hankiewicza. W siedzibie ministerstwa niemiecki słychać było rzadko. Rozmawiano po polsku.

Dunajewski zaczął z impetem. Od powołania do życia Österreichische Länderbank – Banku Krajów Koronnych. Dunajewski wyciągnął konsekwencje z braku kontroli państwa, co doprowadziło do wielkiego załamania gospodarczego w 1873 r. Nie chciał być zależny od Rothschilda i jego Creditanstalt. Wolał  załatwić sprawę z Francuzami. Dał koncesję firmie „Union Generale” bankowi katolickiemu  ze stojącym na jej czele Eugène Bontoux, który niegdyś był dyrektorem kolei Südbahn Rothschilda. Kapitał zakładowy Länderbanku wyniósł 40 milionów złotych guldenów a na jej czele stanął Ludwik hrabia Wodzicki.

Nowa instytucja bankowa otrzymała przywileje równoważne z przywilejami Banku Francji, z wyjątkiem emisji pieniędzy. Dwa lata później, gdy „Union Generale” starał się poprzez Bank Lyonu i Loary o koncesje na utworzenie Banku Morskiego w Treście Dunajewski odmówił, co doprowadziło do upadku Bontoux.

Länderbank wyzwolił się z zależności od spółki matki. Stał się instytucją czysto austriacką, autonomiczną i uczestniczył w  kilku dużych projektach, finansujących niezbędne środki infrastrukturalne w celu stymulowania gospodarki i rynku pracy.
Między innymi wspomógł kapitałowo „Austriackie Towarzystwo Górnictwa Alpejskiego”, młode państwa bałkańskie i Galicję. 
Bank doprowadził do powstania trzech dzienników politycznych: „Presse”, „Fremdblatt” – jako organu Ministerstwa Spraw Zagraniczych, i „Wiener Extrablatt” dla szerszej publiczności.

Kiedy po krachu paryskim bank zaczął mieć kłopoty, Dunajewski dla zabezpieczenia kredytów pojednał się z Rotschildem, gdyż trzeba było sfinansować projekt upaństwowienia kolei północnej.

Do kompetencji Ministra Skarbu należały zagadnienia związane z podatkami, cłami, dochodami, wydatkami, długami oraz budżetami poszczególnych ministerstw, które zatwierdzał osobiście. Podlegały mu zarządy fabryk przemysłu tytoniowego, kopalń soli, gier loteryjnych, papierów wartościowych i mennic. 

Jak  przystało na konserwatywnego liberała, któremu bliskie były poglądu reprezentowane przez Adama Smitha, Jean-Baptiste Saya i Charlesa Rau’a nowy minister skarbu w grudniu 1882 roku przeforsował monopol tytoniowy i nowe podatki pośrednie od cukru, olejów mineralnych, piwa i wódki. Nie specjalnie przejął się tym, że podatek propinacyjny uderzy w galicyjskich ziemian.

Podniósł cła na kawę i herbatę. Wprowadził podatek od budynków i mieszkań, gier loteryjnych, obrotów giełdowych. Powołał komisje oszczędnościowe mające strzec dyscypliny wydatków poszczególnych ministerstw. Podjął reformę polityki podatkowej, mającą na celu trwałą restrukturyzację budżetu państwa, dzięki której można było zoptymalizować dochody państwa. 

Łatwo nie było, ale wściekłego Dunajewskiego bali się wszyscy, nawet cesarz. „Dzisiaj minister finansów Dunajewski traktował mnie bardzo łagodnie ”- powiedział kiedyś cesarz Franciszek Józef po przesłuchaniu tego najbardziej upartego ze swoich współpracowników.

Trafił na dobry czas gospodarczy. Była dobra koniunktura w przemyśle i rolnictwie, produkcja rosła, handel kwitł, przyśpieszał ruch pieniądza i towarów.

W 1881 roku deficyt budżetowy wynosił 37,4 miliona złotych reńskich, w 1883 roku deficyt wzrósł do 39 mln złr. W 1885 roku deficyt zamknął się kwotą 6 mln złr. Rok 1888 był ostatni rokiem deficytu. W 1889 nadwyżka wynosiła 169 tys. złr. Dochody  wzrosły o 15%. Sanacja finansów spowodowała podniesienie kredytu państwowego i lepszą cenę za państwowe obligacje.

Dunajewski zaprowadził w finansach wzorowy porządek i mógł już odjeść. Stał na czele finansów monarchii przez 3899 dni.
Taffe pozbył się swojego ministra w lutym 1891 roku. Tekę ministra skarbu otrzymał Emil Steinbach.

Julian Dunajewski zmarł 28 grudnia 1907 roku w Krakowie, obserwując jak finanse monarchii wracają  w stare koleiny rosnącego deficytu budżetowego z niewydolnym modelem wydatków rządowych i polityki podatkowej.

Tygodnik Ilustrowany, nr 237/1880

---

tagi: dunajewski julian  ministerstwo skarby  finanse monarchii austro-węgierskiej  deficyt budżetowy 

	ewa-rembikowska
	31 sierpnia 2019 11:04

20     1737    12 zaloguj sie by polubić