Bilans handlu zagranicznego Polski w 1932 roku zamknięty został saldem dodatnim w wysokości prawie 222 milionów złotych.  Dług zewnętrzny i wewnętrzny państwa  wynosił 5 miliardów złotych. Preliminarz budżetowy na rok 1933/34 przewidywał spłatę w wysokości 338 milionów złotych.

Kryzys zrobił swoje siejąc spustoszenie wśród właścicieli firm. Na początku 1933 roku samobójstwo popełnił prezes związku przemysłowców naftowych. Nie pierwszy i nie ostatni. Gotowało się również u pana na Pszczynie.  Sytuacja finansowa dóbr pszczyńskich w 1930 roku była już katastrofalna. Finanse księcia znalazły się pod kontrolą wierzycieli bankowych.  W latach 1931-33 pozamykana została część przedsiębiorstw przemysłowych, częściowo z winy kryzysu a częściowo z winy fatalnego zarządzania ordynacją. Sytuację pogłębił jeszcze spór z państwem polskim o podatki, który został przez księcia Jana Henryka XVII wyniesiony na forum międzynarodowe. 

15 września 1933 roku na wokandzie sądu okręgowego w Warszawie znalazła się sprawa senatora Mariana Sobolewskiego przeciwko redakcji katowickiej „Polonii”, która ujawniła kulisy pertraktacji księcia z całym gronem wpływowych osób z pierwszych stron gazet w sprawie  należnych podatków.

Na proces przybyli były minister Leon Skulski, senator Artur Dobiecki, senator Józef Targowski oraz Michał Lewin jako człowiek z dobrymi wizytówkami we Francji.

Z raportów składanych przez agenta księcia Pszczyńskiego wynikało, że senator Sobolewski wraz z kilkoma innymi wpływowymi działaczami BBWR podjął się lobbingu na rzecz znaczącego umorzenia zaległości podatkowych ordynacji pszczyńskiej  z 16 mln zł na 4 mln zł w zamian za wycofanie skargi z Ligii Narodów oraz przeniesienie ubezpieczenia majątku z Berlina do Towarzystwa Ubezpieczeń  „Piast”. Stojący na czele tego Towarzystwa senator Dobiecki, chciał część prowizji od premii ubezpieczeniowej  przeznaczyć na rzecz redagowanego przez ks. Radziwiłła dziennika „Dzień Polski”.
Dodatkowym warunkiem umowy była pożyczka organizowana we Francji przez ministra skarbu Pierre-Étienne Flandina, gdzie pośrednikami był Michał Lewin z senatorem Targowskim jako twarzą przedsięwzięcia. Pożyczka miała opiewać na kwotę 50 milionów franków. 
Uradzono, że pierwszym krokiem powinna być zmiana nieprzychylnej dla księcia Pszczyńskiego atmosfery panującej w sferach rządowych. Zadania tego mieli się podjąć dr Sobolewski, Leopold Skulski, major Wędziagolski (b. adiutant marszałka Piłsudskiego), Mieczysław Łubkowski z dużymi wpływami w prasie sanacyjnej.

Prasa spaliła ten deal, za co zresztą redaktor został ukarany przez sąd.

Panowie senatorzy nie widzieli nic zdrożnego w fakcie wykorzystywania swoich wpływów i stanowisk państwowych dla własnych interesów, które to interesy utożsamiali z interesami kapitału francuskiego.  W tym samym czasie na jaw zaczęły wychodzić nieprawidłowości w Zakładach Żyrardowskich. I znów okazało się,  że senator Targowski oraz Dębski bardziej dba o interesy rządu francuskiego jak polskiego. Z tym, że trzeba powiedzieć, że Francuzi mieli same asy w dłoniach. Aby wymóc na rządzie polskim korzystne rozwiązania dla Boussaca francuskie konsorcjum Schneidera z Creusot nie zapłaciło drugiej transzy pożyczki kolejowej. Głównym akcjonariuszem  tego koncernu był dwukrotny premier Francji a zarazem szef francuskich socjalistów Leon Blum, który kapitały swoje umieścił również z przemyśle lotniczym. Pewnie przypadkiem  był on swego czasu  doradcą prawnym i pełnomocnik sądowym francuskiego króla bawełny Marcela Boussaca.

W sprawie Żyrardowa interweniował również wspomniany wcześniej polityk Pierre-Étienne Flandina, który niegdyś był zatrudniony w grupie Boussca jako syndyk. On sam zaś interesy swoje oraz teścia Léona Barbiera łączył z lotnictwem. Był  przewodniczącym Międzynarodowej Komisji do spraw organizowania żeglugi powietrznej na całym świecie, co wykorzystywał na stanowisku ministra handlu, skarbu a potem jako premier.

Wszystkie umowy o pożyczki z rządem francuskim oficjalnie negocjował  senator Józef Targowski, który  był swego rodzaju agentem finansowym polskiego ministerstwa skarbu w Paryżu. Nieoficjalnie korzystał on z usług pośrednika finansowego Michała (Mojsze) Lewina.  Lewin był na tyle dyskretnym człowiekiem, że niewiele o nim wiadomo a to co jakoś przedostało się na łamy prasy, też należałoby traktować jako informacje  nie do końca pewne.

O pochodzeniu naszego bohatera napisał  Michał Kryspin Pawlikowski  we wspomnieniach pt. „Wojna i sezon”.

„Godną również uwiecznienia była sprawa Mojsze (Michała) Lewina. Ojciec jego, brakarz leśny z zawodu, mieszkał w rodzinnej wsi Maksymowicze o kilka wiorst na wschód od Baćkowa. W czasie wojny pracował w swym zawodzie w lasach klucza żarnowskiego Magdaleny z Zawiszów, primo voto Krasińskiej, secundo voto Radziwiłłowej. Główną kwaterą pana Lewina-ojca była Hradzianka – stacja kolejowa, do której dojeżdżali Irteńscy w drodze do Baćkowa. Prócz brakarstwa pan Lewin-ojciec trzymał w Hradziance zajazd. Pewnego wieczoru zimą 1915–1916 pan Irteński wstąpił do zajazdu, aby rozgrzać się herbatą i pogawędzić ze starym Lewinem. W pewnej chwili młody Żyd słusznego wzrostu, tęgi, z kędzierzawą blond czupryną wniósł samowar.
– Popatrz pan na mego syna – rzekł stary z dezaprobatą – wyrósł pod niebo, a pociechy z niego nie mam żadnej. Gdyby tak pan mógł znaleźć dla niego jakieś porządne zajęcie.
Pan Irteński, który był członkiem rady miejskiej i honorowym prezesem świeżo zorganizowanej na czas wojny komisji opałowej, spytał:
– A zna się on na lesie?
– I jak jeszcze. Stale pomaga mi w robocie.
– No to niech przyjeżdża do Mińska. Dam mu posadę w komisji opałowej.
Dalsze dzieje młodego Lewina potoczyły się jak w bajce. Już na początku okupacji niemieckiej 1918 roku miał uciułany na interesach leśnych milion marek. W Polsce niepodległej zrobił olbrzymi majątek na białowieskiej aferze leśnej. Później był głównym akcjonariuszem Juraty na Wybrzeżu. Uchodził za najbogatszego człowieka w Polsce. Emigrował do Francji na parę lat przed ostatnią wojną i tam też uchodził za milionera. Wreszcie osiadł w Nowym Jorku, mając milionowe konta w bankach amerykańskich, kanadyjskich i brytyjskich...” (...)  W kilkanaście lat później pan Michał Lewin był najbogatszym człowiekiem w Polsce. W mieszkaniu jego na Trębackiej lokaj w czerni anonsował mu tłoczących się w poczekalni posłów i dygnitarzy sanacyjnych. (...).” (http://www.goniec24.com/lektura?start=560)

Na początku  1919 roku Lewin musiał znaleźć się na Śląsku, bo w marcu  Jerzy Osmołowski, mianowany przez Piłsudskiego administratorem ziem wschodnich spornych ze Związkiem Sowieckim, wysłał mu  depeszę z Wilna z prośbą o pomoc.  Lewin zakupił dwa składy kolejowe żywności i osobiście dostarczył je Osmołowskiemu.  Zdaje się, że zarobili obaj, bo przy okazji szmuglowano z Niemiec  do Wilna sacharynę. Szmugiel finansowany był przez kupców żydowskich a uskuteczniany na również detalicznie przy pomocy oficerów, którym żandarmi w Lidzie nie śmieli rewidować bagażu. 

To były jakieś interesy na uboczu. Głównym zainteresowaniem Lewina wówczas jeszcze cieszyło się drewno. W dniu 2 lipca 1923 roku do Sądu Okręgowego w Warszawie wciągnięto spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością pod nazwą „Lewoskon” z siedzibą w Warszawie przy ulicy Leszno 36. Celem firmy było prowadzenie dostaw kolejowych, w szczególności materiałów drzewnych. Kapitał zakładowy 5 mln marek objęli Stefan Ossowiecki oraz Mojżesz Lewin. Prawdopodobnie chodziło o podkłady kolejowe, handel którymi  w 1933 roku przejęło  „Towarzystwo Eksportowo - Importowe „Gokkes“  z Marcelem Wolfem na czele, któremu Lewin sprzedał w 1938 roku większościowy pakiet akcji „Juraty”.

Według ówczesnej prasy Lewin dorobił się majątku na dostawach dla wojska i rządu. Wszedł do loży masońskiej i poprzez kontakty z wpływowymi  przedstawicielami misji francuskiej w Warszawie stał się człowiekiem użytecznym dla dwóch stron.  Z każdej transakcji pomiędzy rządem francuskim a polskim otrzymywał stosowną prowizję. Wieść gminna niosła że był zaangażowany z likwidację umowy białowieskiej z Anglikami,  elektryfikację Małopolski, budowę linii kolejowej Górny Śląsk – Gdynia, montował pożyczkę  dla rządu polskiego w roku 1936. Generalnie kręcił się na styku interesów francusko-polskich. 

W  dniu 3 grudnia 1928 roku wpisano do rejestru handlowego  firmę „Jurata” Uzdrowisko na Półwyspie Helu, Spółka Akcyjna z siedzibą na obszarze dworskim Hel, poczta Jastarnia. Spółka ta,  posiadając rządową koncesję,  wydzierżawiła 150 ha terenów państwowych na Półwyspie i rozpoczęła prace zmierzające do budowy wielkiego kurortu.

Statut spółki  ustalony aktem  notarialnym z 17 listopada 1928 roku  przewidywał, że  będzie ona  zajmować się budową uzdrowiska, hoteli, sanatoriów, wodociągów i kanalizacji, a także eksploatować hotele, restauracje, kasyna, parki spacerowe, place do gier i sportu, sanatoria i urządzenia lecznicze, stacje elektryczne, wodociągi, stacje telefoniczne oraz prowadzić handel.

Głównym akcjonariuszem spółki był Michał Lewin, reprezentujący grupę francuską, czyli kapitał francuski. W 1930 roku zadłużenie spółki  wobec Michała Lewina wynosiło koło 500 tys. zł. Pakiet akcji 90% akcji Michał Lewin sprzedał z 1938 roku za 2 miliony 600 tysięcy złotych firmie Gokkes z Holandii.

Michał Lewin reprezentował kapitał francuski i jak widać miał sposoby na to, by osoby wpływowe w państwie jadły mu z ręki.  Cokolwiek wiemy o tym za sprawą kilku afer, które przypadkiem wyszły na światło dzienne. Bez wątpienia były również takie interesy, o których annały milczą. Jeśli Francuzi mieli swojego Lewina jako agenta wpływu, to należy przypuszczać, że i  inni też. Czy poznamy ich nazwiska?

---

tagi: sanacja  bbwr  lewin michał  skulski leon  dobiecki artur  osmołowski jerzy  kapitał francuski w polsce  gokkes  zakłady żyrardowskie 

	ewa-rembikowska
	21 maja 2020 12:14

20     2839    23 zaloguj sie by polubić