Przewodnik "Kółek Rolnicznych" Nr 2, 1891 rok

 

Na zjeździe powiatowym "Kółek rolniczych" odbytym w Krakowie dnia 30. grudnia ubiegłego roku, przemawiało kilku gospodarzy i jako główną przyczynę niemożności a raczej trudu wydobycia się włościan z nędzy materyalnej i moralnej wykazywali żydów, licznie po wsiach osiadłych. - Nie wchodzimy "na r a z i e" w słuszność lub niesłuszność tego twierdzenia, zaznaczyć jednakże musimy, że toż samo podnoszą bardzo często Zarządy licznych "Kółek rolniczych," wykazując zgubne wpływy przez żydów na włościan wywierane, a szczególnie ich " n i e p r z e b i e r a n i e w ś r o d k a c h ," aby udaremnić rozwój i działalność "Kółek rolniczych." 

Już w poprzednich numerach "Przewodnika" dawaliśmy rady, jak sobie "Kółka rolniczel' w takich wypadkach postąpić 
winny i sprawę tę jeszcze później podniesiemy. 

Dzisiaj, w obec przyjętej przez rząd fundacji br. Hirscha, (około 6 milionów złr), której pewna znaczna część m a być obrócona na popieranie żydów - rolników w Galicji i ułatwienie im urządzania gospodarstw, podajemy niektóre  ciekawe szczegóły "o żydowskich koloniach rolnych," założonych na bliskiej sercu naszemu Litwie. 

Dzieje tych kolonii dowodzą, czy osiedlenie się tam masy żydowskiej po wsiach, skierowało żydów na drogę uczciwej 
pracy i wytworzyło z nich rolników pracujących, przydatnych społeczeństwu, wśród którego żyją, a zarazem dzieje te wyka- 
zują skutki, jakie osiedlenie się żydów po wsiach wywarło na włościan. 

Głownem siedliskiem żydów - rolników na L i t w i e jest powiat trocki, gdzie jeszcze w r. 1845 zorganizowano kilka kolonii żydowskich. Oprócz kilkunastu gospodarstw rozsianych po całym powiecie, zwracają uwagę przedewszystkiem trzy 
osady, utworzone na ziemiach skarbowych, w których źydzi-rolnicy zostali uwłaszczeni otrzymawszy po 30 do 40 desia- 
tyn (60 do 80 morgów) ziemi na rodzinę i nieco łąki. Co się tyczy początków ich gospodarstwa, to dano im z sum skarbowych od 50 do 100 rubli na pierwsze potrzeby, drzewo z lasów skarbowych na budowle i zwolniono ich na lat 3 do 4 od wszelkich podatków osobistych i ziemskich, oraz od służby wojskowej. 

Trzy te osady żydowskie (Deksznie, Lejpuny i Panaszyszki) utworzyły około roku 1855 osobną gminę, z własnym samorządem pod nazwą "Dekszniański żydowski zarząd rolniczy". 

W roku 1866 gminę dekszniańską oddano pod władzę instytucji sądów pokoju, w sprawach jednakże administracyjnych, 
żydzi - rolnicy zupełny samorząd zachowali i nadal. Obecnie wprawdzie pozbawieni zostali żydzi tych wszystkich przywilejów, jednakże dawniej umieli "na swój sposób" z nich korzystać; i gdy n. p. w roku 1866 przybył do powiatu trockiego 
pewien wyższy urzędnik dla przekonania się w jakim stanie znajdują się kolonie żydowskie, znalazł budowle i rolę w stanie wielkiego zaniedbania i upadku, zdumiony jednak był obfitością bydła i narzędzi rolniczych. Jak się wszakże wkrótce okazało, w narzędzia i bydło zaopatrzyli się żydzi tylko na przyjazd urzędnika, pożyczywszy je od włościan okolicznych. 

W roku 1867 liczba gospodarstw nie przenosiła 45 a wzrost liczby mieszkańców osad żydowskich był bardzo nieznaczny: z 600 wzrosła liczba zaledwie do 740. Należy tu zaznaczyć, że co rok po kilkadziesiąt osób opuszczało rolę, przenosząc się na "łatwiejszy zarobek" do miast i miasteczek. A i z tych 740, pewna, nieznaczna tylko część zajmuje się rolnictwem - dla większości rola jest tylko płaszczykiem, pod którym wszelkie oszustwa, lichwiarstwo, opajanie ludu i t. p. rozwijać się bezpiecznie mogą. Jeszcze na początku istnienia osad żydowskich, rolnicy ci zwrócili na siebie uwagę, urządziwszy się prawdziwie po żydowsku z danymi im przez skarb pieniędzmi na zabudowanie się.

Sciągnąwszy do kieszeni gotówkę, zajęli się żydzi szynkarstwem, handlem, lichwą, lecz nie rolnictwem. Pomimo surowego zakazu opuszczenia kolonii wielu żydów formalnie z nich uciekało. W roku 1860 wydano szereg nowych obostrzeń - pozostały one jednak bez skutkiu i nic nie mogło powstrzymać żydów-rolników od wstrętu do pracy w roli. 

Wreszcie w roku 1885 samodzielną gminę dekszniańską zupełnie zniesiono, a kolonie żydowskie przyłączono do najbliższych gmin włościańskich, bez prawa zajmowania przez żydów jakichkolwiek posad w zarządzie gminnym. 

Jeszcze w roku 1889 liczba gospodarstw żydowskich w powiecie trockim dosięgała 90, z nich przeszło 60 jest w zupełnej prawie ruinie, a w innych żydzi rolnictwem wcale się nie trudnią, lecz żyją z pracy tak zwanych "kątników" to jest włościan, którzy za "kąt" w kolonii, oraz za kawał gruntu i ogród przy chacie, uprawiają ziemię żydowską, obsiewają dla żydów, zbierają i t. d. - sami zaś żydzi zajmują się szynkarstwem, lichwą, a także handlem. Niektóre rodziny źydowskie przysparzają sobie dochodu, biorąc od mieszkańców (żydów ) miasta Trok lub innych miast na wychowanie "żydziątka"przeważnie nieprawne lub ułomne, których rodzice w domu trzymać nie chcą. 

Na ludność wiejską powiatu trockiego oddziałali żydzi pod względem moralnym i materyalnym jak najgorzej: rozpili,  zubożyli, do wszelkich występków popchnęli. -. Tych "żydów - rolników" sprawka, że koniokradztwo w powiecie szło do potwornych rozmiarów - dopiero zesłanie do Syberii  głównych "koniokradców - żydów," położyło temu na czas pewien tamę. 

Z tych kilku prawdziwych szczegółów o "żydach-rolnikach" w powiecie trockim na Litwie, widzimy że i skierowanie żydów ku roli nie odniosło dodatnich skutków, lecz przeciwnie oddziałało pod wielu względami jaknajfatalniej. Nie inne przymioty cechują żydów - rolników w Królestwie polskiem, gdzie tak samo, jak na Litwie, przy pomocy rządu, osiedlali się żydzi po wsiach na roli, raczej ku upadkowi a nie ku podniesieniu rolnictwa. Nie wiemy jak u nas w Galicji fundacya br. Hirscha wpłynie na wzbudzenie w żydach chęci i zamiłowania do pracy w roli, obawiamy się wszakże skutków takich samych jak na Litwie i w Królestwie polskiem. 

 

 

 

---

tagi: żydzi  rolnictwo  galicja  fundacja  baron hirsch  rolnicy 

	ewa-rembikowska
	2 października 2019 20:59

35     1798    11 zaloguj sie by polubić