W toku śledztwa, prowadzonego przez francuskie władze sądowe przeciwko żonie generała Skoblina-Plewickiej, znanej śpiewaczce rosyjskiej w Paryżu, ujawnione zostały stosunki, które łączyły ją z dr. Markusem Ettingonem. Dało to asumpt goniącemu za sensacją pewnemu odłamowi prasy do opublikowania artykułów i wzmianek, godzących w dobre imię braci moich i moje własne.

Przedewszystkiem stwierdzam, że dr. Markus Ettingon nie miał i nie ma nic wspólnego z „Włókienniczą Spółką Akcyjną N. Ejtingon i S-ka" i innemi naszemi przedsiębiorstwami na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, czy to jako akcjonarjusz czy to jako członek władz tych spółek, czy też w jakimkolwiek innym charakterze.

Na czele tych przedsiębiorstw stał nie żyjący obecnie brat mój Borys Eitingon wraz ze mną, posiadający obywatelstwo polskie, jak i ja. Dwaj pozostali bracia, Motty i Maks Eitingonowie zamieszkują stale w New-Yorku, przyczem pierwszy jest od 20 lat obywatelem Stanów Zjednoczonych, drugi zaś obywatelem czesko-słowackim.

Żaden z nas nie miał nic wspólnego z zakończonym w Paryżu procesem i jakiekolwiek imputowanie nam związku z takowym uznać muszę za niecne oszczerstwo. Do tej samej kategorji zaliczyć trzeba wzmianki o rzekomych fortunach, których dorobiłem się wraz z braćmi w Rosji w czasie rewolucji bolszewickiej, o „zażyłości" naszej z G.P.U., o współpracy z ex-dyplomatą sowieckim Krasinem itd. W rzeczywistości bowiem skutkiem rewolucji bolszewickiej utraciliśmy podobnie jak większość przemysłowców i kupców, cały nasz znajdujący się w Rosji majątek. Ja i brat mój, Borys, wtrąceni zostaliśmy przez bolszewików do znanego więzienia moskiewskiego t. zw. Butyrek, gdzie pozostawaliśmy czas dłuższy. Po wyjściu z więzienia natychmiast wszyscy opuściliśmy Rosję.

Nie mając zamiaru dłużej tolerować napaści, uwłaczających czci obywatelskiej i honorowi braci moich oraz własnej, stwierdzam, że wszelkie kalumnie ścigać będę na drodze sądowej. (Naum Ettingon) Kurier Polski nr 350/1938.

Naum Eitingon oburzył się na niecnych dziennikarzy, pogroził paluszkiem i zamówił bilet na statek.  Nikomu procesu nie wytoczył, bo Łódź była już dla niego przeszłością. Właśnie pakował się , by popłynąć do Brazylii, gdzie kupił 8 tys. hektarów ziemi pod plantację bawełny. Wszystko uzgodnione z bratem z Nowego Jorku i amerykańskimi firmami, w których był udziałowcem.  Kapitał obrotowy Włókienniczej Spółki Akcyjnej wytransferował legalnymi i nielegalnymi transakcjami. Firmę zostawił z długiem wobec skarbu państwa z tytułu zaległości podatkowych w wysokości 3 mln złotych. Zresztą własnościowo do niego nie należała, tylko była spółką zależną od Eitingon Schild Company. Przypuszczalnie – ze względu na kreatywną księgowość – dług był większy, ale po negocjacjach stanęło na takiej kwocie. Wiedział doskonale, że Polska jako państwo sezonowe za chwilę przestanie istnieć, więc na niego już czas.  Kierował się zasadą, że  w interesach sentymentów nie ma, mimo, że  przeżył w Łodzi ponad 40 lat.

Naum i jego brat bliźniak Borys po raz pierwszy przyjechali do ziemi obiecanej w 1893 roku. Mieli po 16 lat. Ojciec Izaak Leib – kupiec z Orszy wysłał ich tu na praktykę. Zaczynali jako terminatorzy w jakimś warsztacie.  Naum założył pierwszą fabrykę w 1901 roku. Robił chustki czesankowe fantazyjne i zwykłe. Zatrudniał 50 robotników. Obrót roczny wynosił koło 100 tys. rubli. Fabryka mieściła się przy ulicy Piotrkowskiej 24.  Borys usamodzielnił się dwa lata później. Wraz z M. Dyninem na posesji przy Piotrkowskiej 20 prowadził spółkę cywilną, która wytwarzała szewioty. Robotników miał koło 15 a obrót roczny koło 80 tys. rubli. Prawdopodobnie produkcja szła wgłąb Rosji, przez kantory innych Eitingonów a przede wszystkim ojcowską hurtownię, który przeniósł się do Moskwy.  Dla dwudziesto paro letnich młodzieńców była to dobra praktyka zawodowa. Łatwo nie było. We wrześniu prasa doniosła, że u jednego z nich wybuchł w nocy pożar w suszarni, skąd przeniósł się do farbiarni. Stary wyceniono na 18 tys. rubli. Budynki były asekurowane w I Towarzystwie Ubezpieczeń w Rosji. (Goniec Wieczorny. 1909, no 434).

Borys dodatkowo zaczął spoglądać w kierunku czystego pieniądza, czyli banków. Został jednym z założycieli i członkiem Rady Drugiego Łódzkiego Towarzystwa Pożyczkowo-Oszczędnościowego.

Na początku I wojny światowej bracia zwarli szeregi, połączyli firmy, występując teraz jako „Naum Eitingon i spółka”. Nie był to dobry czas dla fabrykantów. Niemcy wywozili co się dało. Naumowi zarekwirowali surowce i półfabrykaty na sumę 52 tysiące rubli. Bracia jakoś przetrwali w czym pomogły pewnie zachomikowane gdzieś oszczędności plus posagi żon oraz pomoc teściów.

Po tym jak bomba uderzyła w dom Borysa bracia zostawili pełnomocnictwa do zarządzania fabrykami a sami pojechali do Moskwy, by tu doglądać interesu. Moscow Fur Trading Company spółka założona przez lipskiego Chaima  podobno miała trzydzieści dwa oddziały w Rosji i kolejne siedemnaście na całym świecie.

Dołączył do nich starszy brat Motti z Nowego Jorku, który miał obywatelstwo amerykańskie. Skupywali futra, skóry i pierze do dalszej przeróbki wysyłając wszystko do USA via Charbin.

Ich aktywność widać w wydanej w 1916 roku książce telefonicznej Moskwy.

Kto im ten pomysł podsunął? Analiza wydarzeń wskazuje, że mózgiem rodziny był Chaim i to on ustawiał konfiguracje w zależności od potrzeb i możliwości. Chaim był ich stryjem – bratem ojca. Była to bardzo bliska rodzina.

Chaim Eitingon urodził się 11 grudnia 1857 roku w rodzinie żydowskich kupców w Szkłowie (obecnie Białoruś). Szlify zdobywał przy ojcu Mordechaju, który musiał być na tyle zamożny i na tyle ustosunkowany, że udało mu się wejść do drugiej gildii kupieckiej.To nie była zwykła sprawa. W 1852 roku, na 99 088 Żydów mieszkających  w obwodzie mohylewskim, 2 672 było kupcami, a z tych tylko  5  należało do drugiej gildii. 

Chaim rozpoczął działalność w branży futrzarskiej w wieku siedemnastu lat, kiedy to zostawił rodzinny dom dla Moskwy. Siedem lat później założył hurtownię futer.To też było przywilejem: niewielu kupców żydowskich dostawało formalne pozwolenie na rejestrację biznesu w Moskwie.

Chaim był na tyle inteligentny i przewidujący, że w 1891 roku otworzył biuro w Lipsku – w centrum europejskiego handlu futrami.

W 1893 roku otrzymał od władz Orszy paszport na wyjazd z Rosji. Zamieszkał z rodziną w Buczaczu w Galicji i stał się poddanym cesarza austriackiego. Wkrótce biuro w Lipsku przekształcił w firmę handlową, którą zostawił pod opieką bratanków - doświadczonego Maxa (1874–1939) i  bardzo młodego Matwey/Mottiego  (1883–1956). Wrócił do Moskwy. Max i Motty byli braćmi bliźniaków.

Chaim co najmniej od 1903 roku prowadził interesy ze Stanami Zjednoczonymi. W roku tym na liście pasażerów do Nowego Jorku odnajdziemy jego syna Władimira Waldemara, który założył tam pierwszą firmę oraz przyjął obywatelstwo amerykańskie. W 1907 roku Chaim wysłał na praktykę bratanka Motti’ego. Aby interes został w rodzinie ożenił go z własną córką. 

Motty często podróżował między Lipskiem i Moskwą, gdzie tworzył swoją sieć powiązań biznesowo-towarzyskich. Od 1912 roku kierował W. Eitingon & Co w Nowym Jorku - spółką zależną od Lipska. 

W 1917 roku Chaim przeniósł się na stałe do Lipska zostawiając w Moskwie energicznie działających bratanków.  Nowa władza bolszewików zażyczyła sobie 500 tysięcy rubli podatku. W 1918 roku na ich działalności łapę położyło „CzeKa”. Motti, Borys, Moya (Solomon) a być może i Naum znaleźli się w wiezieniu. Po 6 tygodniach zostali zwolnieni. Przepustką stało się 85 tysięcy dolarów. Sądząc z tego, co działo się dalej, musieli pójść na jakiś układ władzami sowieckimi, które potrzebowały z jednej strony pieniędzy a z drugiej możliwości instalowania agentury za granicą.

Czy w jakiś sposób pomagał im krewniak ze Szkłowa – Naum Isaakowicz Eitingon, późniejszy generał NKWD? Wówczas na pewno nie, gdyż służbę w organach bezpieczeństwa zaczął dopiero w 1920 roku w Homlu w kontrwywiadzie wojskowym.

Można przypuszczać, że ratunek przyszedł ze strony Chaima oraz jego pierworodnego Maxa, który nie poszedł w ślady rodziny i nie został handlowcem. Max od urodzenia (1881) się jąkał. Może dlatego zaczął studiować filozofię a skończył na medycynie a zasadniczo psychiatrii. W 1907 roku na polecenie swojego promotora pracy doktorskiej trafił do Wiednia, gdzie odbył staż pod okiem Zygmunta Freuda i wszedł w krąg jego przyjaciół i znajomych. Był tam Trocki, Skobelew, Joffe, Kopp.

Adolf Joffe pochodził z bardzo zamożnej żydowskiej rodziny kupieckiej z Krymu.  Jego ojciec był właścicielem całej sieci transportu pocztowego i pasażerskiego oraz bliskim znajomym premiera Sergieja de Witte. Syn musiał zatem zostać rewolucjonistą.

Adolf po ukończeniu szkoły średniej wyjechał do Berlina na studia medyczne. Poznał tu  Alfreda Adlera, który był współpracownikiem Zygmunta Freuda. Przeniósł się do Wiednia, gdzie obronił doktorat w 1908 roku. W Wiedniu Joffe finansował i redagował razem z Trockim rosyjskojęzyczną gazetę „Prawda”. Po traktacie brzeskim pomiędzy marcem a listopadem 1918 roku reprezentował Rosję Sowiecką jako ambasador w Berlinie. Funkcja, którą pełnił pozwalała mu uruchomić odpowiednie sprężynki, dzięki którym w jedną stronę popłynęła żywa gotówka a w drugą uwolnieni z więzienia bracia stryjeczni Maxa Eitingona. 

Drugim pomocnym człowiekiem mógł być Wiktor Kopp, również uczeń Adlera i człowiek z kręgu Freuda. Od lipca 1919 do maja 1921 był pełnomocnik Ludowego Komisariatu Spraw Zagranicznych i Ludowego Komisariatu Handlu Zagranicznego w Berlinie. Wiktor Kopp był wiceprezesem radzieckiego stowarzyszenia psychoanalitycznego.

Być może była inna wersja wydarzeń i ktoś spośród innych nam nieznanych rosyjskich znajomych Mottiego pomógł im wydostać się z tiurmy.

Po zwolnieniu z więzienia bracia przyjechali do Polski. Borys i Naum wznowili działalność firmy „Eitingon i Ska” i zaczęli się rozglądać w topografii biznesu. Wojna uderzyła w łódzki przemysł z trzech stron. Okupanci niemieccy wywieźli maszyny, surowce i zapasy. Towary wysłane do Rosji na otwarty rachunek przepadły w rewolucyjnej zawierusze wraz z kupcami, którzy je zamawiali. Pozostały za to zobowiązania wobec dostawców z Anglii i Ameryki za surowce. I choć koniunktura była fenomenalna, to nawet najwięksi nie byli w stanie ani znaleźć kapitału na odbudowę zdewastowanych fabryk, ani kapitału obrotowego na pokrycie zobowiązań i zakup surowców. Eitingowie kapitał mieli zgromadzony w Nowym Jorku. Na własność najpierw kupili trzy fabryki, które stały się podstawą materialną utworzonej w 1922 roku spółki akcyjnej „N. Eitingon i Ska”.  Statut jej został zatwierdzony przez MPiH w dniu 4 kwietnia. Celem spółki  było zakładanie i prowadzenie fabryk wyrobów bawełnianych, wełnianych, trykotowych, rękawiczek, pończoch i innych pokrewnych wyrobów galanteryjnych, prowadzenie handlu tymi wyrobami. Założycielami byli Naum Eitongon, Borys Eitingon, Moskow fur Trading Company z Nowego Jorku,  Schild Company z Nowego Jorku. 

Prawie równolegle, bo 13.12.1921 roku rodzina Eitingonów wraz z rodziną Konów założyła Łódzki Bank Depozytowy SA. Początkowo Kon miał większość akcji. W 1924 roku odsprzedał je jednak The Jewish Colonial Trust Ltd z Londynu. Po 1924 roku bank stanowił wspólną własność Eitingonów (35,9%) i Jewish Colonial Trust (58,1%) i krótko przed II wojną światową zmienił nazwę na The Anglo-Palestinian Bank Ltd. Przyciągał kapitał oferując bardzo wysoką dywidendę. (1926-50%; 1927 - 40%; 1928-20%; 1929-20%; 1930- 17%). Miał oddziały we Lwowie i w Warszawie. 

Eitingonowie podeszli do sprawy z rozmachem. Założyli fabrykę, bank, zaczęli wykupywać za bezcen akcje, zostawiając dawne nazwy, za to instalując w we władzach własnych ludzi, którzy zostali upoważnieni  do obracania ich majątkiem. Zajęli się pośrednictwem. Szczególnie dobrym interesem okazało się pierze. Za oceanem po I wojnie światowej pierze było bardzo drogie, a z drugiej strony nie brakowało chętnych na jego zakup.

Eitingonowie jak przystało na prawdziwych lodzermenszów stali się mistrzami w robieniu biznesu przy pomocy polityki. Łódź była ogniwem w sieci ich światowych stosunków handlowych, zwłaszcza w budowaniu relacji pomiędzy Rosją Sowiecką a krajami zachodnimi. Występowali jako właściciele, udziałowcy, kredytodawcy, pomysłodawcy, kontrolerzy firm ulokowanych w Polsce, Niemczech, Anglii, Francji, Stanach Zjednoczonych, Brazylii. Interesowały ich futra, tytoń, bawełna, wyroby włókiennicze, kredyt oraz spedycja.

W październiku 1922 roku Naum Eitngon został akcjonariuszem i prezesem  spółki akcyjnej  „Dom Transportowo-Ekspedycyjny S. Jelin i J. Rudomin, spółka akcyjna". Łódź, ul. Piotrkowska 62. Celem spółki była organizacja transportu wszelkich ładunków lądem i wodą w obrębie Rzeczypospolitej Polskiej i zagranicę, przechowywanie towarów i załatwianie wszelkich związanych z tym operacji, jak: a) ekspedycja odbioru lub przewozu wszelkiego rodzaju ładunków, b) przechowywanie ładunków i towarów na składzie, c) udzielanie pożyczek pod zastaw towarów przyjętych do przewozu lub na skład, d) wykonywanie zleceń i zastępowanie firm polskich i zagranicznych w przedmiocie załatwiania formalności kolejowych, pocztowych i celnych. 

Eitingonowie byli jak ośmiornica, która trzyma swoje macki w najbardziej newralgicznych punktach biznesu. Zmonopolizowali kontakty związane z traktatami handlowymi z Rosją. Oni negocjowali a  potem organizowali wywóz towarów również z innych fabryk oraz przywóz bawełny dla całego przemysłu włókienniczego w Łodzi. 

Za pośrednictwem firmy Ex-Import w Gdyni i Łodzi Eitingonowie uzależnili od siebie prawie wszystkie zakłady w Łodzi i wiele w kraju. Ta niewielka spółka sprowadzała bawełnę i sprzedawała ją jako jedyna z odroczonym terminem płatności. Związane to było z wprowadzonymi  przez rząd kontyngentów przywozowych powiązanych z ograniczeniami dewizowymi i szablonowym przydziałem dewiz  w wysokości 2 zł za kilogram. Ponieważ cena bawełny była na ogół wyższa niż ryczałt, więc pod koniec miesiąca wiele firm miało nie wykorzystany kontyngent, którego nie miało za co kupić. Ex-Import stawiał jeden warunek, by dług w następnym miesiącu był zwrócony w dewizach wraz z odsetkami. Prowadziło to do tego, że po kilku miesiącach deficyt dewiz narastał lawinowo a Eintingonowie mogli przejąć daną firmę kiedy chcieli.

Motty po uruchomieniu finansowania nowej spółki w Łodzi wyjechał do Lipska i po uzgodnieniu szczegółów dalszej działalności ze stryjkiem wypłynął z Geteborga do Nowego Jorku, gdzie znalazł się 24 maja 1919 roku. Tak się nieszczęśliwie złożyło, że 7 kwietnia niespodziewanie w wieku 35 lat zmarł na posocznicę syn Chaima Waldemar. Motty miał przejąć całkowicie jego interesy. 

W 1920 roku Monya (Solomon) Eitngon został kierownikiem Moscow Fur Trading Company  w Londynie, z siedzibą przy 62 Queen Street in the City. Solomon Eitingon urodził się w 1894 roku w Orszy. Jego ojciec Ilia był młodszym bratem Chaima.

W samą porę. W maju tego roku pojawiła się w Londynie delegacja, która w imieniu rządu sowieckiego miała tworzyć warunki do nawiązania stosunków politycznych i handlowych. Na czele delegacji stał Leonid Krasin – znakomity inzynier, menadżer, handlowiec i rewolucjonista a przy tym bon vivant.

Czy to urok Krasinina, czy też fantastyczne przyjęcia, które wydawał sprawiły, że rząd brytyjski uznał władze Rosji Sowieckiej w maju 1920 roku a 11 czerwca w rejestrze handlowym pojawiła się spółka ARKOS, która działała jako przedstawiciel radzieckich organizacji handlu zagranicznego pod wodzą Krasinina.

Londyn stał się teraz punktem newralgicznym dla handlu między Związkiem Sowieckim a resztą świata. Jednym z priorytetów stało się przywrócenie bardzo lukratywnego handlu futrami. Człowiekiem odpowiedzialnym za to zadanie był Artur Staszewski (wł. Artur Hirszfeld) znajomy Mottiego z czasów przedrewolucyjnych. Staszewski pochodził z mieszczańskiej rodziny żydowskiej. Po ukończeniu 4 klas gimnazjum zajął się robotą rewolucyjną. W 1909 roku wyjechał z Rosji. Pracował jako kuśnierz i farbiarz w fabrykach w Paryżu (1909-1914) i Londynie (1914–1917). W listopadzie 1917 powrócił do Rosji. Od stycznia 1921 do czerwca 1924 działając pod szyldem sekretarza misji handlowej Rosji Sowieckiej w Berlinie pełnił funkcję pierwszego rezydenta wywiadu cywilnego i wojskowego.  W latach 1925-1935 pracował w ludowym komisariacie handlu zagranicznego ZSRR. Kierując państwowym syndykatem futrzarskim odbudował z sukcesem tradycyjny rosyjski eksport futer na Zachód.

Na dodatek tak się szczęśliwie złożyło, że kolejny przyjaciel Mottiego z lat przedrewolucyjnych został w 1921 roku  pierwszym zastępcą Ludowego Komisarza Spraw Zagranicznych. Był nim Maxim Litwinow (Meir Henoch Wallach-Finkelstein) późniejszy ambasador Rosji Sowieckiej w USA.

Po negocjacjach podpisano kontrakt  opiewający na kwotę 1 750 000 USD. Nowy Jork brał futra a do Moskwy wracała  przędza zakupywana lub wytwarzana w Łodzi. W 1923 roku między stronami podpisano umowę na import przez USA skór surowych na kwotę 3 mln USD. Eitingonowie dostali monopol na handel rosyjskimi futrami, co pozwoliło im na konsolidację w 1923 roku z firmą Fouke Fur Company, która miała zatwierdzony przez rząd amerykański monopol na połów, przerób i handel skórami fok i borsuków w kraju i za granicą. Połączony kapitał wyniósł 7 mln dolarów, ci uczyniło te firmy największą i najsilniejszą organizacją futrzarską na świecie umożliwiającą prawie całkowitą kontrolę rynku.

W 1929 r. Eitingon Schild & Co. zawarł z Rosją umowę na dostawę wyrobów tytoniowych o wartości 16 milionów dolarów.  W lutym 1931 r. osiągnięto porozumienie w sprawie zakupu za 50 milionów dolarów na sprzedaż w Ameryce i również  na handel rosyjskimi wyrobami tytoniowymi. 

Jednak handel futrami z Rosją zaczął pod koniec 1929 roku kuleć. Z dwóch powodów. Pierwszym była rabunkowa gospodarka. Wytrzebiono kamczackie bobry, kuny, gronostaje, lisy. Zamiast nich oferowano do sprzedaży po podobnych cenach skóry zajęcy, psów, kotów, susłów. Samych psich skór Sowieci oferowali w sezonie 30 tysięcy. Drugim było kryzys, nasycenie rynku oraz problemy z kredytem. Na  jesieni  1929 r. doszło do krachu na giełdzie, rynek futrzarski przeżył wstrząs cenowy.

Tak więc na początku 1930 roku moskiewska filia domu Eitingonów zawiadomiła „Gostorg”, że nie podpisze kontraktu na 10 milionów dolarów. Jeszcze tej samej nocy w biurze i mieszkaniu dyrektora filii Szlossberga GPU przeprowadziło rewizję i znalazło komplet dokumentów potwierdzających szpiegostwo ekonomiczne, kontrabandę futer przez granicę łotewską. Dyrektor został aresztowany, osądzony i skazany na karę śmierci. Wyrok przesłano do Lipska do Chaima Eitingona. Rozpoczęły się negocjacje  z bezpieką przez  nieoficjalną placówkę handlową w Nowym Jorku. Stanęło na 4 milionach dolarów i Szlossberg znalazł się w ciągu tygodnia w Lipsku. Nadawał się tylko do leczenia psychiatrycznego.(Ekspress Poranny, nr 124/1939).

W sierpniu 1932 roku zmarł na serce Borys a w grudniu 1932 roku  Chaim Eitingon. Spółka tytoniowa w Lipsku została rozwiązana. Jej długi przejęła centrala w Nowym Jorku.

Ciekawe, że o śmierci Borysa napisała prasa wiedeńska, zaś o kłopotach z kredytem spółki z Lipska prasa czechosłowacka.

Naum w Łodzi dwoił się i troił. Z jednej strony wyjeżdżał do Moskwy jako przedstawiciel firmy amerykańskiej, z drugiej starał się też systematycznie organizować sprzedaż swoich produktów oraz być pośrednikiem dla innych łódzkich fabryk włókienniczych. Między innymi z jego inicjatywy powstała w 1926 roku Sowiecko-Polska Mieszana Spółka Handlowa Sowpoltorg. 

Odnosił sukcesy, tym niemniej przezorność kazała mu przygotować powoli akcję wycofywania aktywów z interesu. W 1934 roku u notariusza łódzkiego sporządzono akt zapisania kaucji hipotecznej w kwocie 11 milionów złotych, obejmującej wszystkie nieruchomości należące do spółki akcyjnej N. Eitingon i ska na rzecz centrali nowojorskiej.

Eitingonowie polityką interesowali się na tyle, by ją wykorzystać dla własnych interesów. Aby zdobyć stosik dolarów gotowi byli wejść w układy z samym diabłem oraz przymknąć oczy na poza handlowe poczynania kontrahentów.  

Władze sowieckie zakładały spółki pośredniczące w operacjach eksportowo-importowych nie tylko w celach handlowych. Przedsięwzięcia te stanowiły parawan dla nielegalnych działań służb specjalnych w krajach kontrahentów.

Specjalistą w tej materii był Natan/Naum Eitingon urodzony w Mohylewie w 1899 roku z ojca Izaaka i matki Eugenii Granat. Jego dziadkiem był Boris aka favel Ber Eitingon, rocznik 1850 ze Szkłowa, gdzie w 1857 roku przyszedł na świat znany nam Chaim. Ponieważ nikt nie dokopał się do aktu urodzenia Borisa i nie wiadomo jak nazywał się jego ojciec, więc można tylko powiedzieć, że byli to bracia stryjeczni, ale może z trzeciej, może z czwartej  linii, czyli mieli wspólnego pradziadka, albo  raczej prapradziadka. 

Nauma ze względu na śmierć ojca w 1912 roku wychowywał dziadek Boris, po 1915 roku drugi dziadek a potem przyszła rewolucja i go porwała prosto w objęcia służb specjalnych. Naum w połowie 1925 roku ukończył Wojskową Akademię Sztabu Generalnego. Był dobrym kandydatem do pracy w wywiadzie. Otrzymał w domu  klasyczne wykształcenie, biegle posługiwał się 6 językami w tym łaciną, był oczytany, elokwentny, dobrze tańczył, grał na instrumentach, miał nienaganne maniery oraz znajomość etykiety a poza tym charakteryzowała go żądza władzy, cynizm i brak skrupułów. Po powrocie z misji w Chinach i Turcji pełnił różne funkcje w Zjednoczonym Państwowym Zarządzie Politycznym (OGPU). Była to służna specjalna, która zajmowała się wywiadem, kontrwywiadem, bezpieczeństwem wewnętrznym, kontrolą granic z ZSRR w latach 1923-1934. Powstała z przekształcenia CzeKa.

Kolejno :

• zastępca kierownika specjalnej grupy Przewodniczącego OGPU (1930 – 1931)

• szef 8 Wydziału Oddziału Zagranicznego OGPU (1931)

• praca z nielegałami we Francji i  Belgii (1931 – 1933)

• szef 1 Wydziału Oddziału Zagranicznego OGPU (marzec – druga połowa 1933)

• praca z nielegałami w  USA (1933 – 1936). 

Tu jest struktura działalności Oddziału Zagranicznego INO.  

Przekładając na język praktyki szkolił i prowadził nielegałów, w tym m.in. Arnolda Deutscha, tworzył głęboko zakonspirowane struktury agentów, zdobywających informacje o sytuacji politycznej, społecznej i ekonomicznej innych państw.  Wprowadzał swoich ludzi w środowiska emigracyjne, by je penetrować i na nie wpływać. Miał swoich agentów w organach decyzyjnych, informacyjnych, naukowych w różnych państwach, organizował porwania i zamachy na osoby niewygodne dla rządu sowieckiego. Eitingon utworzył specjalną jednostkę  zajmującą się produkcją fałszywych paszportów do nielegalnych operacji, skąd dokumenty wychodziły jak najprawdziwsze z prawdziwych. 

Czy Motti wykorzystywał wysokiej rangi oficera wywiadu do  nakręcania swoich interesów. Raczej nie, bo po pierwsze miał swoje bardzo dobre kontakty, po drugie wiedział tylko tyle, że Naum jest czekistą a co robi, to już nie. Jego kuzyn pracował w najbardziej zakamuflowanej komórce OGPU i do tej pory nikt nie zna wszystkich operacji, które planował i w których brał udział. W 1933 r. został wysłany do Stanów Zjednoczonych jako tajny nadzorca sieci szpiegowskiej złożonej w przeważającej części z rosyjskich imigrantów pochodzenia żydowskiego. Do 1936 roku kierował tam nielegalną służbą wywiadoczą z prawem do rekrutacji i angażowania agentów na własną rękę. Jest to najbardziej tajemniczy okres w jego życiu.

Kuzyni kontaktów ze sobą nie utrzymywali. Natomiast nie jest wykluczone a raczej bardzo prawdopodobne, że Naum miał rozpoznanie, co się dzieje w firmach Eitingonów w Nowym Jorku, Łodzi, Lipsku i Berlinie za sprawą swoich agentów. Można powiedzieć, że to Naum ich wykorzystywał i grał nimi jak chciał a nie oni Nauma.

Wydział zagraniczny OGPU w latach trzydziestych wziął na cel Rosyjski Związek Ogólnowojskowy, który skupiał żyjących na emigracji weteranów rosyjskiej armii z okresu I wojny światowej  i wojny domowej z bolszewikam. Centrala znajdowała się w Paryżu. Były carski generał Mikołaj Skoblin po przybyciu do Paryża stał się jednym z  prominentnych działaczy tego stowarzyszenia oraz organizatorem życia emigracji rosyjskiej. Skoblin był mężem Nadieżdy Plewickiej – artystki obdarzonej niezwykłym głosem. Do wielbicieli jej talentu wokalnego  zaliczał się wspomniany wcześniej doktor psychiatrii Max Eitingon. Nie tylko gościł ich u siebie w domu w Berlinie, ale i wypłacał im regularne pobory. Nie było w sumie w tym nic dziwnego, bo nie byli jedynymi  na jego liście płac. Również utrzymywał swojego mentora Zygmunta Freuda wraz z rodziną oraz wspomagał inne osoby. W 1920 roku założył Berlińską  Poliklinikę Psychoanalityczną, gdzie leczenie odbywało się bezpłatnie lub za niewielką odpłatnością. Do roku 1929 placówka ta udzieliła 2 tysięcy porad lekarskich oraz przeprowadziła 550 kuracji psychoanalitycznych. Jedna kuracja trwała koło roku. Zatrudnionych w niej było na stałe 5 asystentów. Instytut finansował Max z prywatnych funduszy, które swe źródło miały w działalności biznesu futrzarsko-tytoniowego jego ojca. Max nie był członkiem władz żadnego z przedsięwzięć należącego do Eitingonów. On jako rentier zajmował się konsumpcją owoców ich działalności. Dużo podróżował w związku z pełnioną funkcją przewodniczącego Międzynarodowego Towarzystwa Psychoanalitycznego. 

Współpracował z dwoma  towarzystwami psychoanalitycznymi z Rosji. W tamtych czasach były one postrzegane jako część awangardy politycznej, intelektualnej i artystycznej, skoncentrowanej wokół rewolucji, badającej możliwość wyhodowania nowej kolektywnej istoty ludzkiej. 

Dla służb specjalnych z kolei stanowiły znakomity parawan do infiltracji grup intelektualistów i  artystów oraz działań wywiadowczych, dywersyjnych i rekrutacyjnych tajnych współpracowników. Wspomniany wcześniej Jaffe i Kropp od czasu rewolucji pełnili funkcje dwoiste. Podobnie było z  byłym komisarzem ds finansów Republiki Węgierskiej  Jenö Vargą. Był członkiem Węgierskiego Towarzystwa Psychoanalitycznego, po klęsce rewolucji węgierskiej został internowany w Austrii, by potem wyjechać do Rosji. W 1923 roku został wysłany do rosyjskiej misji handlowej w Berlinie, gdzie nawiązał kontakt z Freudem poprzez Instytut Psychoanalizy Maxa Eitingona. Jako członek misji handlowej miał możliwość przesyłania korespondencji do Moskwy drogą dyplomatyczną, co było wówczas niemożliwe przy pomocy innych środków.  

Bez wątpienia bywał w domu u Eitingonów, którzy prowadzili elegancki salon, gdzie można było spotkać polityków, literatów, aktorów, naukowców, emigrantów. Było to znakomite miejsce do organizowania dyskretnych spotkań, przekazywania pieniędzy i informacji od i dla agentów.

Max Eitingon był otoczony przez ludzi prowadzących podwójne życie.Czy sam takie prowadził,  czy był zatem świadomym agentem sowieckich służb specjalnych, z pełną premedytacją biorącym udział akcjach przez nich organizowanych, w tym w akcji porwania generała Jewgienija Millera w dniu 22 września 1937 roku w Paryżu? Porywaczami okazało się małżeństwo Skoblinów, które przez wiele lat finansował. Skoblinowie zostali agentami sowieckimi w 1931 roku . Czy pochwalili się tym faktem swojemu sponsorowi? 

Isabella Ginor i Gideon Remez  po odnalezieniu i przestudiowaniu różnych dokumentów uważają, że klucza do zagadki spolegliwości Maxa Eitngona wobec władz sowieckich należy szukać w przeszłości jego żony Mirry. Max i Mirra pobrali się w 1913 roku. Mirra był pierwszą żydowską aktorką, która przezwyciężyła prawne i społeczne ograniczenia w carskiej Rosji. Grała z powodzeniem w  Moskiewskim Teatrze Artystycznym Konstantina Stanisławskiego. Kiedy poznała Maxa była dwukrotną rozwódką i miała dwoje dzieci, które były wychowywane przez ojców. Z pierwszego małżeństwa urodził się Wiktor Brodski. Autorzy odkryli, że tenże Wiktor przybył do Nowego Jorku w 1923 roku z Konstantynopola wraz z grupą innych emigrantów. Podczas naturalizacji zmienił nazwisko na Piatakoff, na nazwisko wybitnego bolszewika. Zamieszał w Nowym Jorku i został projektantem tekstyliów. Czy był również agentem? Tego autorzy nie wyjaśniają.

Z drugiego małżeństwa urodził się syn Yuliy  Khariton. Jego ojciec Borys był znanym dziennikarzem, redaktorem wykonawczym organu Partii Konstytucyjnej i Demokratycznej gazety Rech. Został wydalony ze Związku radzieckiego w 1922 roku. Mieszkał w Rydze, po aneksji Łotwy w 1940 roku, skazano go na 7 lat obozu, gdzie zmarł 2 lata później.

Tymczasem Yuliy – pomimo fatalnego pochodzenia – w latach 1920–1925 studiował na  Wydziale Elektromechanicznym  Instytutu Politechnicznego . Doktoryzował się w latach 1926 -1928 pod kierunkiem Ernesta Rutherforda i Jamesa Chadwicka w Cavendish Laboratory w Cambridge. W 1928 r. Khariton postanowił zamieszkać w Berlinie, by być bliżej swojej matki, ale przerażony polityczną propagandą partii nazistowskiej jednak wrócił do Moskwy. W 1931 roku wstąpił do Instytutu Fizyki Chemicznej, gdzie kierował laboratorium wybuchowym.  W 1943 roku został włączony do sowieckiego projektu atomowego.  Autorzy się zastanawiają, jak to się stało, że nie objęły go czystki, przeżył i dożył leciwych lat i czy przypadkiem gwarantem tego nie było podejmowanie określonych zadań przez Maxa, który to robił dla ukochanej żony. 

Może kiedyś historycy rozstrzygną, czy Eitingonowie byli świadomymi agentami sowieckimi rzuconymi na odcinek handlu i psychoanalizy, czy tylko pożytecznymi idiotami, którzy w pogoni za dolarami byli gotowi współpracować z reżimem sowieckim i go na każdym kroku uwiarygadniać, bo tak im było wygodnie.

Imperium Eitingonów upadło wraz z wybuchem wojny. W 1940 roku spółka matka Eitingon Schild wypadła z giełdy w związku  zaanektowaniem fabryki w Łodzi przez okupanta niemieckiego oraz odcięciem dostaw z i do Europy.

Motty zmarł w Nowym Jorku w 1956 roku w wieku 71 lat. Zarobił miliony na handlu ze Związkiem Radzieckim i stracił miliony na kożuchach ze skóry jagnięcej, które zamierzał produkować w ilościach masowych.  Zbankrutował koło roku 1950 i już nigdy się nie podniósł.

Borys zmarł w 1932 roku, zaś jego brat bliźniak Naum w 1959 roku w Brazylii. Tragicznie. Przejechał go samochód. Miał 81 lat.

Dr Max zmarł w Jerozolimie w 1943 roku. Z Niemiec wyjechał wraz z żoną w 1933 roku. Tam też prowadził Instytut Psychoanalizy.  Jako ciekawostkę należy uznać fakt, że Max po rozpadzie Austro-Węgier  wybrał sobie obywatelstwo...polskie.

Naum z jednej strony dorobił się szlifów generalskich, z drugiej spędził 12 lat w więzieniu po śmierci Berii. Jednakże przedtem zorganizował skuteczny zamach na Trockiego. Zmarł w Moskwie w 1981 roku w wieku 82 lat.

 

Fragment tablicy genealogicznej Eitingonów

Motty Eitingon

Borys Eitingon

Naum Eitingon

Generał Naum Eitingon

Dr Max Eitingon

Reklama 1914 rok

Książka adresowa Lipsk 1914

Książka adresowa Nowy Jork 1919

Książka adresowa Moskwy 1929

---

tagi: eitingon  handel futrami  zakłady włókiennicze 

	ewa-rembikowska
	7 maja 2020 00:06

59     3173    17 zaloguj sie by polubić