Z wyjątkiem zatwardziałych starych kawalerów oraz starych panien każdego cżłowieka opisują trzy akty: akt urodzenia (chrztu), akt ślubu oraz akt zgonu.

Księgi stanu cywilnego w zaborze pruskim do 1874 r. były prowadzone dla każdego wyznania przez odpowiednią parafię, mojżeszowe zaś przez magistraty, miejskie władze policyjne oraz starostów. Odpisy ksiąg odsyłane były do sądów powiatowych.

Na mocy ustawy sejmu pruskiego z dnia 9 marca 1874 r. prezesi rejencji we wszystkich prowincjach pruskich zostali zobowiązani do utworzenia na podległym sobie obszarze urzędów stanu cywilnego. Urzędy rozpoczęły działalność z dniem 1 października 1874 r. Poszczególne urzędy stanu cywilnego działały na terenie jednej lub kilku gmin. Prowadziły one trzy serie ksiąg: urodzeń, małżeństw i zgonów. Księgi prowadzono w dwóch egzemplarzach: pierwopisy i wtóropisy. Wtóropisy były przekazywane na przechowanie do wlaściwych terytorialnie sądów obwodowych (Amtsgericht).

Mówiąc inaczej, do 1874 roku genealog szuka swoich przodków w jednym miejscu, czyli na ogół w parafii, zaś po tym roku – również w urzędzie stanu cywilnego, co czasem jest bardzo użyteczne, aczkolwiek może również przysporzyć kłopotów, do czego jeszcze wrócę.

W przypadku zgonów przepisy pruskie stanowiły, że

1. O śmierci każdej osoby trzeba zaraz na drugi dzień donieść. Zobowiązany do tego pierwszy z rodziny, lub wdowa lub gospodarz domu.
2. Trzeba podać imię i nazwisko, religię, stan lub rzemiosło i mieszkanie zmarłego. Miejsce, dzień i godzinę śmierci. Imię i nazwisko małżonka jeżeli umarły żył w małżeństwie. Imię i nazwisko, stan lub rzemiosło i mieszkanie rodziców umarłego.
3. Przed wpisaniem do ksiąg umarłych nie wolno nikogo pochować, chyba, że policja pozwoli na to.

Jak nie mógł przyjść nikt z rodziny, ani nie było gospodarza domu, to wysyłano sąsiada a ten często mocno konfabulował. Dotyczyło to szczególnie wieku zmarłego, imion rodziców, nazwiska panieńskiego matki. Rozpiętości w wieku sięgają w skrajnych przypadkach kilkunastu lat. Tak więc do każdego aktu zgonu genealog powinien podchodzić z takim pewnym niedowierzaniem.

Najbardziej wiarygodne są akty małżeństw. Tu przepisy prawa pruskiego postanawiały - „przy pierwszym zapisie przed ogłoszeniem nazwisk, trzeba urzędnikowi dostarczyć metrykę i pozwolenie ze strony rodziców lub opiekunów. Urzędnik może żądać przysięgi, że dokumenty są prawdziwe. Świadectwo opiekuna musi być zatwierdzone przez sąd.”

Z aktu ślubu można się dowiedzieć poza danymi dotyczącymi nowożeńców również kilku informacji na temat ich rodziców (czy żyją, gdzie mieszkają, jaki mają status społeczny).

W przypadku zgłaszania urodzin dziecka prawo pruskie stanowiło

1. Osoby nieznane urzędnikowi zapisującemu muszą przyprowadzić innych znanych urzędnikowi, aby ich przedstawili, kim są.
2. Narodzenie dziecka trzeba w przeciągu tygodnia kazać zapisać. Dziecka nie potrzeba przynieść do urzędnika, bo on nie daje chrztu tylko zapisuje narodzenie. Nie pyta się o to czy dziecko chrzczone czy nie. O narodzeniu dziecka winien urzędnikowi donieść ojciec, albo akuszerka, albo lekarz, albo inna osoba, która była obecna, albo gospodarz domu, (jeżeli matka była gościem u niego), albo matka skoro wyzdrowieje. Najpierwszy obowiązek ma ojciec, potem jedna z innych osób.
3. Imię dziecka trzeba podać choćby nie było ochrzczone.
4. Przy dzieciach nieprawego łoża wystarczy podać nazwisko albo ojca albo matki.
5. Ksiądz może chrzcić przed zapisaniem dziecka do ksiąg cywilnych.
6. Kiedy dziecko nie przyszło żywe na świat trzeba o tym zaraz donieść urzędnikowi na drugi dzień.

O ile w przypadku małżeństw ślub cywilny musiał poprzedzić kościelny, o tyle takiego warunku nie było przy zgłaszaniu narodzin dziecka.

Kiedy zaczęłam ładnych kilka lat temu swoją przygodę z genealogią,  przydarzyła mi się taka sytuacja związana równoległym zgłaszaniem narodzin dziecka.

Świeżo odnaleziona krewna z Niemiec podała mi datę urodzenia swojego dziadka. Ja zachwycona, że bez problemu ściągnę jego akt chrztu, aby wysłać go krewnej, napisałam do parafii i spokojnie czekam. A tu dzwoni ksiądz i mówi mi, że pod datą 21.09.1889 ma zapisanego Ludwika a nie Antoniego. No cóż pomyłki się zdarzają, więc wysyłam krewnej dokument z pytaniem, czy jej coś wiadomo na temat zmiany imienia. Okazuje się, że tak. Dziadek urodził się jako Ludwik i tego imienia używał na co dzień, ale któregoś roku, po jakiejś przeprowadzce do innego miasta stał się Antonim i jako Antoni umarł. Sprawa wydawała się być właściwie wyjaśniona.

W międzyczasie zamówiłam w Archiwum w Kaliszu przeszukanie akt stanu cywilnego gminy Kotlin. Dostałam materiały i się zamyśliłam. Dnia 21.09.1889 w Wilczy urodził się Antoni Rembikowski. Przyszło mi na myśł, czy to bliźniak Ludwika? Jeszcze raz przejrzałam dokument. Zgłoszenia dokonała osoba obca dla rodziny. Czy się pomyliła, czy sprawa była bardziej skomplikowana?

Imię Ludwik zostało nadane dziecku przez ojca, który przyniósł je do chrztu w dniu 22 września 1889 roku. Było to imię dziadka dziecka ze strony ojca.

Imię Antoni zostało zapisane w rejestrach urzędu stanu cywilnego w dniu 28 września 1889 roku a zgłoszenia dokonała akuszerka obecna przy porodzie i było to imię z kolei dziadka dziecka ze strony matki.

A zatem, powstaje pytanie, czy sytuacja ta, gdzie mamy dwie metryki, różne w nich imiona, była wynikiem sporu rodzinnego, czy kiepskiej komunikacji pomiędzy rodzicami? I dlaczego nie poszli na kompromis dając dziecku dwa imiona Ludwik Antoni?

---

tagi: metryki w zaborze pruskim 

	ewa-rembikowska
	17 kwietnia 2021 21:28

22     1509    5 zaloguj sie by polubić