Indeksuję zgony z parafii św. Barbary z Warszawy. Zajęcie monotonne i odprężające. Jednakże kilka razy wcisnęło mnie w krzesło. Jeden przypadek pozwolę sobie przedstawić.

O godzinie 6 w niedzielny poranek 13 listopada 1932 śpiących mieszkańców ulicy Krochmalnej w Warszawie obudził huk a potem łoskot. Pierwsi na miejscu katastrofy pojawili się słuchacze szkoły policyjnej znajdującej się po drugiej stronie ulicy. Ujrzeli zawaloną ścianę budynku browaru Haberbusch i Schiele oraz pył z jęczmienia unoszący się nad cegłami.

Na posesję nr 57 runęło 300 ton jęczmienia z 900 ton znajdujących się w magazynach na 2 i 3 piętrze, miażdżąc piętrowy drewniany domek z siedmioma mieszkaniami.

Policja i straż ogniowa zjawiły się w ciągu 5 minut . 60 strażaków i 70 policjantów przystąpiło do odkopywania zasypanych lokatorów. Akcję ratowniczą utrudniały tumany kurzu noszące się nad stertę jęczmienia oraz sypkość materiału. Koło godziny 14 wiadomo już było, że śmiertelnych ofiar jest 18, rannych 9 a ocalonych 14. Spod zwałów gruzu i ziarna ratownicy wydobyli też żywego pieska, kotka i wiewiórkę

Na miejsce katastrofy przybyły władze Warszawy oraz eksperci, którzy przystąpili do badania przyczyn katastrofy. Były to trzy komisje: sądowo-śledcza, starościńska z ramienia władz administracyjnych oraz techniczno-budowlana.

Konkluzja rzeczoznawców była taka, że magazyn był budowany 40 lat temu pod ówczesną niewielką produkcję. Tymczasem za rozwojem browaru nie poszła rozbudowa infrastruktury. Na dodatek dyrekcja browaru kupowała jęczmień zaraz po zbiorach, gdy był najtańszy i od razu zwoziła w pośpiechu. Tempo ładowania magazynów było tak szybkie, że magazynier nie był w stanie rozłożyć ziaren w odpowiednie pryzmy. Jęczmień napierał na ścianę i w końcu ją wypchnął.

Całkowitą winę za katastrofę ponosi zatem browar. Zarząd browaru zgodził się wypłacić ofiarom katastrofy odszkodowanie oraz pokrył koszty pogrzebów. Katolików pochowano na Bródnie w kwaterze 65H.

Pozostała jeszcze kwestia odpowiedzialności karnej.

Proces karny odbył się na początku stycznia 1934 roku. W stan oskarżenia postawiono dyrektora ds. sprzedaży Henryka Oppenheima, kierownika technicznego browaru Czesława Goszczyńskiego oraz Stanisława Czernego.

Akt oskarżenia zarzucał Oppenheimowi niestosowanie się do przepisów budowlanych i przeróbki w magazynie bez uzyskania pozwolenia, majstrowi Goszczyńskiemu - przeładowanie magazynu, zaś studentowi Czernemu - brak uprawnień do nadzoru oraz samodzielnego prowadzenia robót budowlanych przy poprawianiu nadwątlonej konstrukcji drzewnej.

Proces trwał tydzień, przewinął się korowód świadków. Oskarżeni przerzucali się odpowiedzialnością.

 

Publiczność obserwująca proces na sali sądowej dowiedziała się, że

1/ Browar powstał w 1846 roku jako rodzinna spółka pod firmą „Haberbusch, Schiele, Klawe”. Zakład mieścił się na roku Krochmalnej i Ciepłej. Firma początkowo produkowała ciemne, mocne piwo bawarskie. W 1896 roku Klawe się wycofał z interesu, który bez niego dalej prężnie się rozwijał, do czego przyczyniły się licznie powstające ogródki piwne. W 1898 roku kolejne pokolenie przekształciło spółkę jawną w spółkę akcyjną . Powstało Towarzystwo Akcyjne Browaru Parowego i Fabryki Sztucznego Lodu „Haberbusch i Schiele” z siedzibą przy ulicy Krochmalnej 59 z kapitałem 1,5 miliona rubli. Koło roku 1900 firma posiadała dwie ciężarówki, 20 wagonów kolejowych, składy w Kaliszu i Łodzi. Ponadto prowadziła przyzakładową ochronkę, szkołę elementarną, kuchnię dla robotników, kasę oszczędnościowo-pożyczkową, gabinet lekarski ze stale dyżurującym chirurgiem. Zakład stał się największym producentem piwa na terenie zaboru rosyjskiego , zasilając w roku 1911 skarb państwa podatkiem z akcyzy w wysokości 328 092 ruble. Odzyskanie niepodległości oznaczało utratę ogromnego rynku zbytu jakim było Imperium Rosyjskie, dokąd szło 2/3 produkcji. W 1921 roku w wyniku połączenia się pięciu firm piwowarskich powstała Spółka Akcyjna Zjednoczonych Browarów „Haberbusch i Schiele”. Udziałowcami były rodziny Haberbusch, Schiele, Lampe, Czarkowski, Oppenheim, Reych, Machlejd, Bogusławski, Patzer, Jung. Spółka opanowała 10% rynku, jej zysk netto za 1931 rok wyniósł koło 3 mln zł.

2/ Można powiedzieć, ze spółka swoje sukcesy ekonomiczne osiągała wbrew teorii zarzadzania. W Spółce istniało wiele szczebli kierowniczych, ale zarazem nikt nie miał jasno określonego zakresu obowiązków. I tak wszyscy zajmowali się wszystkim. Najbardziej słuchali się byłego właściciela browaru pana Kazimierza Schiele, który codziennie obchodził cały browar i wydawał zalecenia, które były skrupulatnie przestrzegane. Dyrektor Oppenheim zeznał, że na zasadzie prawa zwyczajowego on zajmował się sprawami administracyjnymi, o ile czas mu pozwalał, gdyż głównym jego zajęciem były zagadnienia handlowe, pracownicze i robotnicze. Browar w momencie katastrofy zatrudniał 450 robotników i produkował 87 tysięcy hektolitrów piwa.

3/ Jakiś czas po wojnie remonty budynków fabrycznych prowadziła firma Hern i Rupiewicz”, którą dla oszczędności zwolniono, załatwiając naprawy sposobem gospodarczym.

4/ Browar nie posiadał żadnych obliczeń statycznych co do możliwości załadunkowych elewatora.

4/ Objawy grożącej katastrofy dały o sobie znać kilka lat temu. Były nimi szpary tworzące się między ścianą szczytową spichrza, podłogą i słupami, wyginanie się i pękanie podciągów. Szpary były takie, że przelatywał nimi jęczmień na niższe piętra. Plany wzmocnienia stropów nie zostały zgłoszone do władz budowlanych, dyrektor nie powołał rzeczoznawców, jak tego wymagła ustawa. Oppenheim uznał, że jest to problem wewnętrzny. 

5/ Jego rozwiązanie powierzył zatrudnionemu na zlecenie studentowi architektury Politechniki Warszawskiej, którego zadaniem było sporządzanie planów wstępnych oraz wybór wykonawców.

6/ Oskarżony majster piwowarski Goszczyński wyjaśnił, iż obowiązki jego polegały na dozorze pięciu pomieszczeń , w których wyrabiało się 5 gatunków piwa, natomiast nie od zajmował się dozorem nad rozmieszczeniem surowca w magazynach.

7/ Na odszkodowania browar przeznaczył koło 100 tysięcy złotych, choć jeden z brukowców zasugerował, że ofiary otrzymały dużo mniejsze kwoty niż te widniejące na pokwitowaniach.

Sąd Okręgowy ogłosił wyrok 15 stycznia 1934, na mocy którego dyrektor Oppenheim został skazany na półtora roku więzienie z zawieszeniem wykonania kary a pozostali oskarżeni – uniewinnieni.

W maju 1934 Sąd Apelacyjny zatwierdził wyrok Sądu Okręgowego.

Dziś na terenie byłego browaru pomiędzy ulicami Grzybowską, Wronią, Chłodną i Krochmalną wyrosło osiedle deweloperskie „Browary Warszawskie”. Jedna z wewnętrznych ulic będzie nosiła nazwę „Haberbusch i Schiele” a piwa ...Żywiec będzie się można napić w jednej z kilku ulokowanych tam knajpek.

Express Poranny, nr 317/1932

Express Porannny, nr 327/1934

Kurier Poranny, Nr 355/1935

Wieczór Warszawski, Nr 181/1932

https://crispa.uw.edu.pl/object/files/416146/display/Default

https://muzeumwarszawy.pl/historia-wolskiego-browaru-haberbusch-schiele-klawe/

https://polbeerlabels.pl/WarszawaH.htm

By Qniemiec - Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=15888038

 

---

tagi: warszawa  browar  haberbusch  schiele  krochmalna  katastrofa budowlana  organizacja i zarządzanie 

	ewa-rembikowska
	21 stycznia 2021 18:57

22     1632    8 zaloguj sie by polubić